Faahouraa i te Parau a te Mesia no Daniela 9: 24-27 e te Aamu Aamu
Te Tautuhi Rongoa – haere tonu (2)
6. Nga Raruraru Tuturutanga o nga Kingi Medo-Perhia, He Rongoa
Te irava e tia ia tatou ia hi‘opoa no te hoê ravea o te Ezera 4:5-7.
Te parau ra te Ezera 4:5 “E utu ana i etahi kaiwhakatakoto whakaaro hei whakakahore mo o ratou whakaaro i nga ra katoa o Hairuha kingi o Pahia, a taea noatia te kingitanga o Tariuha kingi o Pahia.”
He raruraru mo te hanganga o te temepara mai i a Hairuha tae noa ki a Tariuha te Kingi o Pahia. Te faataa maitai ra te taioraa o te irava 5 e hoê a‘e arii aore ra hau atu i rotopu ia Kuro e o Dariu. Ko te kupu Hiperu i whakamaoritia i konei hei "ki raro", ka taea hoki te whakamaori hei “tae noa ki”, “tae noa ki”. Ko enei kupu katoa e whakaatu ana i te wa e haere ana i waenganui i te rangatiratanga o Kuru me te rangatiratanga o Tariuha.
Te faataa ra te aamu o te ao nei ia Cambyses (II) te tamaiti a Kuro, tei mono i to ’na metua tane ei arii hoê. Ka korero ano a Josephus i tenei.
Te tamau noa ra te Ezera 4:6 “Na, i te kingitanga o Ahahueruha, i te timatanga o tona kingitanga, ka tuhituhia e ratou he kupu whakahe mo nga tangata o Hura, o Hiruharama.”
I muri iho, ka korero a Josephus i tetahi reta i tuhia ki a Cambyses i mutu ai te mahi mo te Temepara me Hiruharama. (Tirohia "Ko nga mea tawhito o nga Hurai”, Pukapuka XI, pene 2, paratarafa 2). No reira, e tano ia tapao i te Ahasueru o te irava 6 e o Cambyses (II). I te mea e 8 noa matahiti to ’na faatereraa, eita e nehenehe ia ’na ia riro ei Ahasueru no te buka a Esetera tei faatere hau atu i te 12 matahiti (Esetera 3:7). I tua atu, ko te kingi, ko Bardiya/Smerdis/the Magi te ingoa, he iti iho i te kotahi tau te whakahaere, he iti rawa te wa i waiho ai mo taua reta kia tukuna, kia tae mai he whakautu, a kare e rite ki a Ahahueruha a Ehetere.
Te tamau noa ra te Ezera 4:7 “Oia atoa, i te anotau o Aretehasaseta, ua papai o Pihilama, Mitirerata, Tabeela e te toea o to ’na mau hoa ia Aretehasaseta te arii o Peresia”.
E tano ia Aretehasaseta o te Ezera 4:7 mai te peu e e tapao tatou ia ’na o Dariu I (te Rahi), tera râ, e mana‘ohia e o te Arii tei piihia Magi/Bardiya/Smerdis. He aha? No te mea te parau noa ra te faatiaraa i roto i te Ezera 4:24 e te faahopearaa o teie rata “No reira ka mutu te mahi i te whare o te Atua i Hiruharama; ka tu tonu a tae noa ki te rua o nga tau o te kingitanga o Tariuha kingi o Pahia. Te faaite ra teie mau parau e ua taui te Arii i rotopu ia Aretehasaseta e o Dariu. Te faaite atoa ra te Hagai 1 e ua haamata faahou te paturaa i te 2nd Tau o Tariuha. Kaore nga Hurai e maia ki te takahi i te whakahau a te Kingi i homai kotahi tau i mua atu mena ko Tariuha te Kingi. Tera râ, no te tauiraa o te tiaraa Arii mai ia Bardia e tae atu ia Dariu, e nehenehe te mau ati Iuda e tiaturi e e faarahi atu â oia i te mǎrû.
Ahakoa e kore e taea te kii i nga waahanga, tirohia te ingoa i whakahuahia ano ko "Mithredath". Ia papai oia i te Arii e ia taiohia o ’na, e faaite ïa e e taata toroa Peresia oia. Ia taio tatou i te Ezera 1:8, e ite tatou i te hoê taata haapao faufaa i te tau o Kuro tei pii-atoa-hia o Miteredata, papu maitai e e ere i te mea tupu noa. I teie nei, te ora noa ra paha teie taata toroa 17-18 noa matahiti i muri a‘e i te omuaraa o te faatereraa a Dariu, ta te tatararaa e parau ra e ua pii-atoa-hia o Aretehasaseta i roto i te reo Ezera. Heoi, karekau e taea kia rite tonu te rangatira, etahi atu (8+8+1+36+21) = 74 tau i muri mai. (Apitihia te mau faatereraa a Cyrus, Cambyses, Magi, Dariu, Xerxes e tae atu i te ao nei ia Artaxerxes I).
He mea whakamiharo a Ctesias, he kaituhi Kariki mai i te 400BC e kii ana "Ko te Magus te rangatira i raro i te ingoa o Tanyoxarkes”[i] , he rite tonu te whakahua ki a Areteherehe me te kite kei te whakahaere te Magus i raro i tetahi atu ingoa, he ingoa torona. Ka hoatu ano e Xenophon te ingoa Magus ko Tanaoxares, he rite tonu, he kino ano pea na Artaxerxes.
I whakaarahia ano e matou te patai i mua:
Ko tenei Dariu ka kiia ko Dariu I (Hystapes), ko Tariuha i muri mai, penei i a Tariuha Pahia i te wa o Nehemia? (Nehemia 12:22). Mo tenei otinga me te whakaae ano ki te tohu o te ao ko Tariuha e whakahuahia ana i te irava 5 ka maarama ko Tariuha I, ehara i a Tariu i muri mai.
He otinga: Ae
7. Te Tohunga Tuarua me te roa o te mahi - He Rongoa
He maamaa ake te whakaatu me pehea te mahi o te otinga atu i te whakaahuatanga, heoi, ka ngana taatau ki te whakamarama i konei.
Na roto i te monoraa haapotohia o te mau arii Peresia, e nehenehe e faatupuhia te hoê monoraa tano mau o te mau Tahu‘a Rahi. Te hi‘opoa ra teie huru tupuraa i te mau tapao, te mau irava i reira te vai ra te hoê Arii e ite-maitai-hia e te matahiti faatereraa a te Arii, e te i‘oa mau ra te Tahu‘a Rahi.
Iozadak
I te mea e o Ezera te piti o te tamaiti a Seraia, te tahu‘a rahi tei haapohehia e Nebukanesa i te mau ava‘e noa i muri a‘e i te toparaa o Ierusalema, ua fanauhia ïa o Ezera i te toparaa o Ierusalema (Te mau arii 2, 25:18). Ko te tikanga hoki tenei ko tana tuakana matamua, a Jehozadak, i te mutunga o te 50 o ona tau, i te timatanga o te 60 ranei o ona tau i mate i mua i te hokinga mai i Papurona, ka whanau pea i te 2 tau i mua atu, ka nui ake pea. E tamaiti na Iozadaka o Iesua aore ra o Iosua e no reira paha e 40 matahiti to ’na i to ’na ho‘iraa ’tu i Iuda.
Hehua/Joshua
Ko tenei otinga he 43 nga tau o Hehua i te hokinga mai i te whakarau. Ko te korero whakamutunga mo Ihua kei te 2nd I te matahiti o Dariu, e 61 matahiti paha to ’na (Ezera 5:2). Kare a Ihua i whakahuahia i te otinga o te temepara i te 6th tau o Tariuha no reira ka taea te whakaaro kua mate noa atu a Ioiakimi i tenei wa ko te Tohunga Nui.
ko Ioiakimi
Ma te mana‘o e e 20 matahiti to te Tahu‘a Rahi no te fanau i te hoê tamaiti matahiapo, te faataa ra te tamaiti a Iesua, o Ioiakimi, i te 23raa o to ’na matahiti i te ho‘iraa i Iuda i roto i te 1st Tau o Hairuha.
Ua faahitihia o Ioiakimi ei Tahu‘a Rahi e Josèphe i roto i te 7th tau o Arataherehe (ko Tariuha i tenei ahuatanga). I muri noa iho i te otiraa o te hiero e 5 noa matahiti i muri a‘e i te faahitiraa hopea o Iesua, i roto i te 7th tau o Aretehasaseta aore ra o Dariu (I), i taua tau ra, (mai te mea e fanauhia i te 20raa o te matahiti o to ’na metua tane) e 44-45 ïa to ’na matahiti. E riro atoa te reira ia Ezera ei taata paari, oia hoi te taeae fetii o Ioiakimi, ia nehenehe oia e aratai i te mau faanahoraa no te mau nominoraa no te taviniraa i te hiero tei oti. No reira, he tika ano te korero a Josephus mo Ioiakimi.
Ko Eriahipi
Ua faahitihia o Eliasiba ei Tahu‘a Rahi i roto i te 20th tau o Aretehasaseta i to Nehemia haereraa mai e patu faahou i te mau patu o Ierusalema (Nehemia 3:1). Ma te tatau tonu, mena i whanau mai i te 20 o ona tau, kua tata ki te 39 ona tau i tenei wa. Mehemea ka tohua, kua mate tona papa, a Ioiakimi, 57-58 ona tau.
Ua papaihia te Nehemia 13:6, 28 i te 32 a‘end tau o Aretehasaseta, e peneia‘e hoê aore ra e piti matahiti i muri a‘e e te faaite ra e e Tahu‘a Rahi â o Eliasiba, area ta ’na tamaiti ra o Ioiada, e tamaiti paari ta ’na i taua taime ra, e no reira ua fatata roa i te 34 matahiti to Ioiada i taua tau ra, E 54 matahiti to Eliasiba. I runga i nga korero mo Joiada i mate pea ia i te tau i muri mai i te 55 o ona tau.
Ko Joiada
Te faahiti ra te Nehemia 13:28 i te hoê tamaiti a te Tahu‘a Rahi o Ioiada o tei riro mai ei hunoa na Sanbalata no Horoni. Te faaite ra te mau irava tapiri o te Nehemia 13:6 e e tau teie i muri a‘e i to Nehemia ho‘iraa i Babulonia i te 32raa.nd Tau o Arataherehe. I te hoê taime taa-ore-hia i muri iho, ua ani Nehemia i te tahi atu taime faaearaa e ua ho‘i faahou i Ierusalema i te iteraahia teie huru tupuraa. I runga i tenei ko Joiada te tohunga nui mai i te 34 o ona tau, (i te 35th Tau o Dariu/Aretaxerxes), tae noa ki te 66 o ona tau.
Ko Honatana/Johanana/Johanana
Mena ka mate a Joiara i te 66 pea o ona tau, ka taea e tana tama a Jonathan / Iehohanana te whakakapi i a ia, kua 50 pea ona tau. Ahiri e 70 matahiti to ’na, ua fatata ïa ta ’na tamaiti o Jaddua i te 50 matahiti i to ’na riroraa mai ei Tahu‘a Rahi. Engari ki te mea ko te Elephantine papyri, ka korerohia i muri mai, ka tuhia ki te 14th ko 17th tau o Dariu II, te wahi e kiia ana a Johanan, katahi pea ka mate a Johanana i te 83 o ona tau i te 60-62 tau o Jaddua.
Jaddua
Te parau ra o Josèphe e ua farii o Jaddua ia Alexander te rahi i Ierusalema e peneia‘e e 70 matahiti to ’na i taua taime ra. Te parau ra te Nehemia 12:22 e “Ko nga Riwaiti i nga ra o Eriahipi, o Ioiara, o Iohanana, o Tarua, i tuhituhia hei upoko mo nga whare o nga matua, me nga tohunga, tae noa ki te rangatiratanga o Tariuha o Pahia. Ko ta tatou otinga kua hinga a Tariuha III (te Pahia?) e Alexander te Nui.
Ko te mohiotanga mai i a Josephus i mate a Jaddua i muri tata i te matenga o Alexander the Great, i taua wa ka tata ki te 80 nga tau o Jaddua, ka whakakapihia e tana tama a Onias.[ii]
Ahakoa ko etahi o nga reanga e kiihia ana i konei he pohehe, he whaitake. Peneia‘e, e faaipoipo oioi noa te tamaiti matahiapo a te Tahu‘a Rahi ia paari mai oia, peneia‘e i te 20 matahiti. Peneia‘e e fanau oioi noa te tamaiti matahiapo i te mau tamarii no te haapapu i te monoraa o te reni Tahu‘a Rahi na roto i te tamaiti matahiapo.
He otinga: Ae
8. Te hoê faaauraa i te mau tahu‘a e te mau ati Levi i ho‘i mai e Zerubabela e te feia i tarima i te faufaa ia Nehemia, Te hoê ravea.
Ko nga ritenga i waenganui i enei rarangi e rua (tirohia ki te waahanga 2, p13-14) karekau he tikanga i roto i nga rohe o te ao o naianei. Mai te peu e e faariro tatou i te 21raa o te matahiti o Aretehasaseta ei Aretehasaseta I, te auraa ra e 16 o te 30, oia hoi te afaraa o te feia i tapaohia tei ho‘i mai i te faatîtîraa i te matahiti 1 o Kuro, te ora noa ra ratou fatata e 95 matahiti i muri iho (Cyrus 9 + Cambyses 8). + Tariuha 36 + Xerxes 21 + Aretaseta 21). No te mea e 20 a‘e paha to ratou matahiti no te riro ei tahu‘a, e 115 matahiti na ratou i te 21raa o te matahiti o Aretehasaseta I.
Karekau he tikanga o tenei. Ahakoa i roto i te ao o enei ra ka uaua taatau ki te kimi i te tokoiti noa o nga taangata 115-tau te pakeke i roto i tetahi whenua penei i te USA me te UK ranei, ahakoa te ahu whakamua o nga mahi rongoa me te piki haere o te oranga i nga waahanga whakamutunga o te 20th rautau. 16 i roto i te taupori he iti noa iho pea te nui o nga rau mano e whakahē ana i te whakapono.
Heoi, i raro i te whakaaro o te otinga ka heke tenei wa o te 95 tau ki te 37 tau, ka mau te ora o te haurua o te hunga kua whakaingoatia ki roto i nga waahi motuhake. Mai te peu e e mana‘o tano tatou e e nehenehe ratou e ora i te 70raa o to ratou matahiti mai te peu e e oraora maitai ratou, e tae noa ’tu i tera mau tenetere i ma‘iri a‘enei, te auraa ra e 20 e tae atu i te 40 matahiti to ratou i to ratou ho‘iraa mai Babulonia i Iuda, e tei te 60raa o to ratou matahiti. tae noa ki te mutunga o te 70 o nga tau i te 21st tau o Tariuha I / Arataherehe.
He otinga: Ae
9. Ko te 57-tau te waahi i roto i nga korero i waenga i te Etera 6 me te Etera 7, A Solution
Te aamu i roto i te Ezera 6:15 e horo'ai te tai'oraa o te 3rd Tuhinga o muath Marama (Adar) o te 6th Tau a Tariuha mo te oti o te Temepara.
Te aamu i roto i te Ezera 6:19 e horo'ai te tai'oraa o te 14th Tuhinga o muast i te ava‘e (Nisana), no te faatupuraa i te oroa Pasa, e mea tano ia faaoti te reira no te 7th Ko te tau o Tariuha ka 40 noa nga ra i muri mai ka kore e haukotia e te 57 tau.
Te naamu ra i roto i te Ezera 6:14 te akaari ra e kua oki te ngati Iuda tei oki “Na te ture a te Atua o Iseraela i patu e ua oti, e na te faaueraa a Kuro, a Dariu, e o Aretehasaseta te arii o Peresia”.
Me pehea e mohio ai tatou ki tenei? I te kitenga tuatahi he mea ano he ture na Arataherehe ano. E rave rahi te mana‘o ra o Aretehasaseta I teie e tei parau e o Aretehasaseta a Nehemia e o Nehemia i haere mai i Ierusalema i te 20raa o to ’na matahiti.th tau i runga i taua whakatau. Heoi, ka rite ki ta matou i whakatakoto ai i mua, kare a Nehemia i whiwhi i te ture kia hanga ano te temepara. Ua ani oia i te parau faatia no te patu faahou i te mau patu o Ierusalema. Me pehea e mohio ai tatou ki tenei waahanga?
E nehenehe tatou e taa maitai a‘e i te irava na roto i te hi‘opoa-maite-raa i te huriraa o te papai Hebera. Ko te whakamarama he iti nei te hangarau, engari i te reo Hiperu ko te hono me te kupu hono he reta e kiia nei ko “aue”. Ko nga kupu Hiperu mo Tariuha raua ko Arataherehe te “wa” Ko te ahua kei mua o "Dareyavesh" (kua kiia ko "daw-reh-yaw-vaysh") me mua o "Artachshashta" ka whakahuahia ("ar-takh-shash-taw.") He mea hono, “wa” Ko te tikanga ka whakamaoritia hei "me", engari ko te tikanga "ranei". Ko te whakamahi i te "ranei" ehara i te mea he mahi motuhake, engari hei tau kē, he rite tonu. Ko tetahi tauira ko te korero ki tetahi tangata ka waea atu koe ki a ia, ka tuhi ranei ki a ia, ka korero a-tinana ranei ki a ia. Ko ia he huarahi whai mana hei whakatutuki i nga mahi o te whakawhitiwhiti korero. Ko tetahi tauira mahi motuhake ka taea e koe te inu i tetahi inu waipiro kore utu me to kai kia taea e koe te tono i te pia, i te waina ranei. Kare e taea e koe te whiwhi kore utu e rua.
Mena ka whakakapihia te "me" ki te "ranei", pea "ara" ranei "ano" kia pai ake te korero i te reo Ingarihi i roto i te horopaki e tohe ana etahi tohunga, katahi ka noho tonu tenei hei hono. Heoi ano, ka huri marire tenei i te tikanga i roto i tenei horopaki ka pai ake te mohio o te tuhinga. Ko te kupu "Tariuha raua ko Arataherehe” e mohiotia ana e rua nga tangata motuhake, ko te tikanga "Tariuha ranei/ara/hoki/mohiotia ko Arataherehe”, ara, ko Tariuha raua ko Areteherehe te iwi kotahi. E nehenehe atoa te reira e taa mai te au i te taatoaraa o te mau irava na roto i te faaineineraa i te taata taio no te tauiraa i te faaohiparaa i te i‘oa o te Arii ta tatou e ite i rotopu i te hopea o te Ezera 6 e te Ezera 7.
Mo nga tauira o tenei whakamahinga o “wa” e nehenehe tatou e hi‘o i roto i te Nehemia 7:2 , i hea “Naku i whakahau ki toku tuakana a Hanani, e ko te Ko Hanania te rangatira o te whare rangatira o Hiruharama, he tangata pono ia, a nui atu tona wehi ki te Atua i to te tokomaha. hanga tikanga ake ki “koira” atu i “me” ka haere tonu te rerenga korero "ko ia" nui atu i te "Ratou". He rawe te panui o tenei waahanga ki te whakamahi “me”.
Ko tetahi atu korero ko Etera 6:14 kua whakamaoritia i tenei wa i roto i te NWT me etahi atu whakamaoritanga Paipera e tohu ana i tukuna e Areteherehe te whakahau kia oti te temepara. Ko te mea pai, ko te kii ko Areteherehe I tenei, ko te tikanga kaore i oti te Temepara tae noa ki te 20th Tau i pihai iho ia Nehemia, fatata e 57 matahiti i muri iho. Engari ko te korero a te Paipera i konei i roto i te Etera 6 e whakaatu ana kua oti te temepara i te mutunga o te 6th i te tau o Dariu e te mana‘o ra e ua haamauhia te mau tusia i te omuaraa o te 7th tau o Tariuha/Aretaherehe.
Te aamu i roto i te Ezera 7:8 e horo'ai te tai'oraa o te 5th te marama o te 7th Tau engari hoatu te Kingi ko Arataherehe. Mena kaore te Tariuha o Etera 6 i kiia ko Areteherehe i roto i te Etera 7, i whakaarahia i mua hei take, he nui rawa te waahi kaore e taea te whakamarama i roto i te hitori. E whakaponohia ana i whakahaere a Tariuha I i etahi atu 30 tau, (e 36 katoa) ka whai ko Ahahueruha me te 21 tau i muri mai ko Aretehereha I me nga tau tuatahi e 6. Te auraa ra e 57 matahiti te maoro, i te hopea o taua tau ra e 130 matahiti to Ezera. No te farii i te reira i muri a‘e i teie roaraa e i teie ruhiruhia maere mau, ua faaoti o Ezera e aratai i te tahi atu â mau ati Levi e te tahi atu mau ati Iuda no te ho‘i i Iuda, e ere i te mea papu. Kare hoki e aro ki te tikanga ahakoa kua oti te Temepara i mua mo te nuinga o nga tangata, kaore ano kia mahia he patunga tapu i nga wa katoa o te Temepara.
He mea tino pai ake i te rongonga o te otinga o te Temepara i te mutunga o te 6th I te tau o Dariuha/Aretaherehe, ua ani Ezera i te tauturu i te Arii no te faaho‘i i te haapiiraa i te ture e te mau tusia e te mau ohipa Levitiko i te hiero. I to Ezera horoaraahia taua tauturu ra, ua tae atura oia i Ierusalema e 4 noa ava‘e i muri iho, e i te 73raa o to ’na matahiti, i te 5th te marama o te 7th tau o Tariuha/Aretaherehe.
He otinga: Ae
10. Ko te rekoata a Josephus me te riiwhitanga o nga Kingi Pahia, He otinga
Hairuha
I roto i a Josephus Tuhinga o mua, Pukapuka XI, Upoko tuatahi ka korerotia e ia na Hairuha i whakahau kia hoki nga Hurai ki to ratou ake whenua ki te hiahia ratou ki te hanga ano i to ratou pa me te hanga i te Temepara ki te wahi i tu ai to mua. “Kua tukua e ahau ki te tokomaha o nga Hurai e noho ana i toku whenua e pai ana kia hoki ki to ratou ake whenua, kia kia hanga ano to ratou pa, kia hanga hoki te temepara o te Atua ki Hiruharama i te wahi ano i mua”[iii].
Ma tenei ka whakau i to maatau mohio ko te ture e whakaarohia ana na Hairuha ka whakaae ki te otinga.
He otinga: Ae
Kipi
I roto, Upoko 2 para 2,[iv] e tohu ana ia ko Cambyses [II] tama a Hairuha te Kingi o Pahia i whiwhi reta me tana whakautu ki te aukati i nga Hurai. Ua tuea roa te mau parau i te Ezera 4:7-24 i reira te Arii i piihia ’i o Aretehasaseta.
"I te tai'oraa o Cambyses i te episetole, no te mea e mea ino roa oia, ua riri roa oia i ta ratou i parau atu ia'na, e ua papa'i faahou oia ia ratou i te mau parau i muri nei: “Te arii ra o Cambieses, ia Rathumus te taata papai aamu, ia Beeltethmus, ia Semelius te papai parau, e te tahi atu mau taata. kei te mahi ratou, a e noho ana i Hamaria, i Pinikia, ko enei mea: kua korerotia e ahau te pukapuka i tukua mai nei e koutou; e ua faaue atura vau e ia hi‘opoahia te mau buka a to ’u mau tupuna, e itea mai ai e ua riro teie oire ei enemi no te mau arii, e ua faatupu to ’na mau taata i te orureraa hau e te tama‘i.”[v].
I mua o te hi‘opoaraa i te ravea, ua itehia e e nehenehe teie i‘oa no te mea e nehenehe te mau Arii o Peresia e faaohipa aore ra e piihia na roto i te mau i‘oa o Dariu, Ahasueru, aore ra Aretehasaseta. Teie râ, i roto i te tuhaa 7 ua mana‘ohia e te rata i tapaohia e tei haponohia ’tu ia Aretehasaseta, o Bardiya/Smerdis/Magi te mea maitai roa ’‘e, ia au i te taime e te tano i te mau tupuraa, e te huru politita e faatere ra.
Ua hape anei ta Josèphe i faataa i te Arii (peneia‘e o Aretehasaseta i roto i ta ’na mau papai) e o Cambyses?
Kare te korero a Josephus i whakaae ki te otinga he pai ake te kii i te reta ki a Bardiya/Smerdis/The Magi kaore pea a Josephus i mohio. He iti noa nga marama i kingi ai tenei Kingi (he rereke nga whakatau tata i waenga i te 3 me te 9 marama).
Bardiya / Smerdis / Magi
I te pene 3, para 1,[vi] Te faahiti ra o Josèphe i te mau Magi (tei matauhia e matou o Bardiya aore ra Smerdis) e faatere ra fatata hoê matahiti i muri a‘e i te poheraa o Cambyses. E whakaae ana tenei ki te otinga kua tohua.
He otinga: Ae
Tariuha
I muri iho, ua faahiti oia i te nominoraa o Dariu Hystapes ei Arii, ma te turuhia e na utuafare e hitu o te mau Peresia. E kii ana hoki he 127 ona kawanatanga. Ko enei korero e toru e kitea ana i roto, e rite ana ki te whakaahuatanga o Ahahueruha i roto i te Pukapuka a Ehetere, i kii matou ko Tariuha I / Arataherehe / Ahahueruha i roto i ta matou otinga.
Te haapapu atoa ra o Josèphe e ua faatia o Dariu ia Zerubabela ia tamau â i te patu faahou i te hiero e te oire o Ierusalema ia au i te faaueraa a Kuro. “I muri a‘e i te taparahiraa i te mau Magi, i te poheraa o Cambyses, i noaa ’i i te faatereraa o te mau Peresia hoê matahiti te maoro, ua faariro taua mau utuafare i parauhia na utuafare e hitu o Peresia ra ia Dariu, te tamaiti a Hystaspes, ei arii no ratou. Na, i te mea he tangata mokemoke, kua puaki tana kupu taurangi ki te Atua, ki te haere mai ia hei kingi, ka tukua e ia nga oko katoa a te Atua i Papurona ki te temepara i Hiruharama.[vii]
He rereke te ra i oti ai te Temepara. Te horoa ra te Ezera 6:15 i te 6th tau o Tariuha i te 3rd o Adara engari ko te korero a Josephus e kii ana ko te 9th Tau o Dariu i te 23rd Arara. Ko nga pukapuka katoa ka pa ki te kape i nga hapa, engari ko nga korero a Josephus i tuhia, ehara i te mea i tuhia ma te whakamahi i te Paipera. I tua atu, ko nga kape tuatahi i mohiotia mai i te rautau 9 ki te rautau 10 me te nuinga kei te rautau 11.th ki 16th rau tau.
I te pae hopea, mea rahi a‘e te mau papai tahito a‘e o te mau irava Bibilia e hi‘opoahia ra i te buka a Josephus e mea iti te opereraa. I te wa e tautohetohe ana, ka whakaroa tenei kaituhi ki nga korero a te Paipera.[viii] Te tahi atu faataaraa no te taa-ê-raa, oia hoi te taioraa Bibilia i horoahia no te reira te hiero iho i oti ai no te haamata i te mau tusia, tera râ, te taio mahana o Josèphe i te taime i oti ai te mau fare e te aua e te mau patu. Ahakoa ahakoa ehara tenei i te raru mo te otinga.
He otinga: Ae
Ahahuerahu
Kei te Upoko 5[ix] Ua papai o Josèphe e na Xerxes te tamaiti a Dariu te mono i to ’na metua tane o Dariu. I muri iho, ka kii ia ko Ioakima tama a Hehua te tohunga nui. Mena ko te kingitanga o Ahahurehu, me noho a Joachim ki te takiwa o te 84 tau neke atu ranei, he iti noa iho. I raro i te otinga whakaaro ka noho ia i waenga i te 50-68 tau i te wa o te rangatiratanga o Tariuha mo te wa o te 6th tau ki te 20th tau o Tariuha / Arataherehe. Ko tenei whakahuatanga o Joachim he mea tika mena i te rangatiratanga o Tariuha kia rite ki te otinga.
Ano, ko te korero a Josèphe he mea kee ki te otinga i whakaarohia, engari ka awhina i te whakakapinga o te Tohunga Nui ki te whai whakaaro mena ka kitea e tatou nga mea i kiia na Ahahueruha na Dariu.
Ko nga huihuinga me nga kupu kua tohua ki te 7th tau o Xerxes i Josephus Pene 5 para. 1. he tino rite ki te korero a te Paipera o Etera 7 i te 7th Ko te tau o Arataherehe, ko ta te otinga i hoatu ki a Tariuha.
Mai i te horopaki ko te ahua kei te tau e whai ake nei (8th) e ua pohe Ioakima e ua mono o Eliasiba ia ’na ia au i te parau a Josèphe i roto i te pene 5, paratarafa 5[X]. He pai hoki tenei ki te otinga.
I roto i te 25th I haere mai a Nehemia ki Hiruharama i te tau o Ahahueruha. (Pene 5, Paratarafa 7). Karekau he tikanga penei. Karekau a Xerxes i whakamanahia e tetahi atu kaitito korero kua 25 tau te rangatira o te kawanatanga. Eita roa ’tu te reira e tuea i te faatiaraa a te Bibilia mai te peu e o Dariu aore ra o Aretehasaseta I Xerxes. o te tuhi, o te tuku ranei. (Aita ta ’na mau papai i haapao-maitai-hia mai ta te mau papai parau a te mau Massorète i haapao i te Bibilia).
Ko te wa o te riiwhitanga o te tohunga nui ka tino tika i roto i ta tatou otinga, ara ko Tariuha ka kiia hoki ko Arataherehe.
Te faataaraa o Josèphe i te tahi o taua mau ohipa ra ia Xerxes, e mea maere roa te reira no te mea e ere te reira i te mau mea atoa na roto i te anairaa tau. Noa ’tu e aita o Xerxes i faatere i te tau e 25 matahiti. No reira, te faaohiparaa o Xerxes i ǒ nei e tia ia mana‘ohia e mea hape na Josèphe.
He otinga: Ae
Arataherehe
Chapter 6[xi] ka hoatu te riiwhitanga ko Hairuha tama a Ahahueruha – ko Arataherehe te ingoa.
Ia au i te parau a Josèphe, o Aretehasaseta teie i faaipoipo ia Esetera, ma te oroa i te toru o te matahiti o to ’na faatereraa. Ia au i te paratarafa 6, ua faatere atoa teie Aretehasaseta i na mataeinaa 127. Ko enei huihuinga kaore i te waahi tae noa ki nga waahanga o te ao e tuku ana ki a Xerxes.
Heoi, ki te tangohia e tatou te otinga e whakaarohia ana ko Tariuha i huaina ano ko Arataherehe raua ko Ahahueruha i roto i te Paipera, katahi ka kii mai i whakapoauautia e Josephus a Arataherehe tama a Ahahueruha me te Pukapuka a Etera, pene 7 i muri i te karanga ko Tariuha I, ko Arataherehe, na enei mea i puta. e pa ana ki a Ehetere ka taea hoki te hohou ki te otinga i whakaarohia.
Chapter 7[xii] te faahiti ra e ua monohia o Eliasiba e ta ’na tamaiti o Iuda e o Iuda na ta ’na tamaiti o Ioane, o tei haaviivii i te hiero e Bagoses te tenerara o te tahi atu Aretehasaseta (Aretasaseta II o te ao nei o to tatou Aretehasaseta I aore ra o Aretehasaseta III?). Ua monohia te tahu‘a rahi o John (Johanan) e ta ’na tamaiti o Jaddua.
Ko enei maaramatanga mo te mokamoka rekoata a Josephus he pai ki roto i te otinga i whakaarohia e matou, a, i roto i taua otinga ka whai tikanga mo te riiwhitanga o te Tohunga Nui me te kore he take ki te taapiri, ki te taapiri ranei i nga Tohunga Nui e kore e mohiotia e hiahiatia ana kia mahia e te ao. Ko te nuinga o nga korero a Josephus mo tenei Arataherehe ko Areteherehe III i roto i ta tatou otinga.
He otinga: Ae
Darius (tuarua)
Chapter 8[xiii] te faahiti ra te tahi atu o Dariu te Arii. He taapiri tenei ki a Sanbalat (tetahi atu ingoa nui) i mate i te wa e whakapaea ana a Kaha, e Alexander the Great.[xiv]
Te faahiti-atoa-hia ra o Philipa, te Arii no Makedonia, e o Alesanedero (te Rahi) i te tau o Jaddua e ua horoahia no to ratou tau.
Ka pai tenei Tariuha ki a Tariu III o te Chronology o te ao me te Tariu whakamutunga o ta maatau otinga.
Teie râ, noa ’tu e te faataa-ê-raa o te ravea i mana‘ohia, te vai ra te hoê aparaa fatata e 80 matahiti i rotopu i te Sanbalata a Nehemia e te Sanbalata a Josèphe e o Alexander te Rahi. Me korero noa, ko te whakatau kaore e taea te noho takitahi. Ko te ahua pea ko te tuarua o Sanparata ko te mokopuna a te tuatahi o Sanparata, no te mea kua mohiotia nga ingoa o nga tama a Sanparata i te wa o Nehemia. Tena tirohia ta maatau waahanga whakamutunga mo te tirohanga hohonu atu ki a Sanbalata.
Ko tetahi atu whakatau matua o te otinga angitu.
He otinga: Ae
11. Ko te ingoa Apokiripa o nga Kingi Pahia i 1 & 2 Esdras, He Whakataunga
Esdras 3: 1-3 "Na kua mahia e Kingi Tariuha he hakari nui ma ona tangata katoa, ma nga tangata katoa i whanau ki tona whare, ki nga rangatira katoa o nga Meri, o Pahia, ki nga rangatira katoa, ki nga rangatira, ki nga kawana i tona aroaro, mai i India tae noa ki Etiopia. i roto i nga rau e rua tekau ma whitu nga kawanatanga ”.
He rite tonu tenei ki nga waahanga whakatuwhera o te Esetera 1: 1-3 e panui ana: "Na, i nga ra o Ahasuero, ara ko Ahasueru, i kingi nei i Inia a tae noa ki Etiopia, kotahi rau e rua tekau ma whitu nga kawanatanga whenua ... I te toru o nga tau o tona kingitanga, ka tukua e ia he hakari ma ana rangatira katoa me ana tangata, ko te ope taua a te Pahi me te Media, nga rangatira me nga rangatira o nga rohe o mua.
No reira, ka whakakorehia nga tautohetohe i waenga i enei korero e rua mena ka whakatauhia e tatou ko Ahahueruha raua ko Tariuha te Kingi kotahi.
He otinga: Ae
Esther 13: 1 (Apokiripa) pānui "Na, ko te korero tenei: Ko te Kingi nui o Arataherehe tuhituhi enei mea ki nga rangatira o nga rau kotahi tekau ma whitu o nga kawanatanga mai i Inia a tae noa ki Etiopia, ki nga kawana e tu ana i raro i a ratou.". Te vai atoa ra te mau parau taaihia i roto i te Esetera 16: 1.
Ko enei irava i roto i te Apokiripa Ehetere ka hoatu a Areteherehe hei Kingi hei whakakapi mo Ahahueruha hei Kingi o Ehetere. Oia atoa, te faaite ra te Apocryphal Esdras i te Arii ra o Dariu i te hoê â huru e to te arii Ahasueru i roto i te parau a Esetera.
No reira, ka whakakorea nga tautohetohenga i waenganui i enei korero e rua mena ka whakatauhia e tatou ko Ahahueruha raua ko Tariuha ko Ahahueruha raua ko Tariuha ko Arataherehe te Kingi kotahi.
He otinga: Ae
12. Te Septuagint (LXX) Evidence, He Rongoa
I roto i te waahanga Septuagint o te Pukapuka a Ehetere, ka kitea e tatou ko te Kingi te ingoa ko Arataerereta, kaua ki a Ahasueru.
Hei tauiraTe Parau Haapiiraa a te Eroma 1: 1I te rua o nga tau o te kingitanga o Kingi nui, o Arataherehe, i te ra tuatahi o Nihana, ka tae mai a Maroko tama a Iaria,… Na i muri i enei mea i nga ra o Arataherehe, (ko tenei a Arataherehe te rangatira o nga kawanatanga kotahi rau e rua tekau ma whitu no Inia)”.
I roto i te buka Septuagint a Ezera, te ite ra tatou ia “Asuerus” eiaha râ ia Ahasueru o te papai Massorète, e “Arthasastha” eiaha râ ia Aretehasaseta o te papai Massorète. Ko enei rereke iti o nga ingoa na te kupu Masoretic e mau ana te whakamaoritanga Hiperu i te rerekee ki te Septuagint te whakamaoritanga Kariki. Tirohia te waahanga H i te wahanga 5 o tenei raupapa.
Te faahiti ra te faatiaraa Septuagint i roto i te Ezera 4:6-7 Na, i te kingitanga o Ahahueruha, i te timatanga o tona kingitanga, ka tuhituhi ratou i te pukapuka mo nga tangata o Hura, o Hiruharama. Na, i nga ra o Aratahata, ka tuhituhi a Tapeere i te rangimarie ki a Mitirarati ratou ko era atu o ona hoa pononga: na te kaikohikohi i tuhi he tuhituhi ki a Aratahata kingi o Pahia, no te reo Hiriani.
Ia au i te ravea i mana‘ohia e o Ahasueru i ǒ nei o Cambyses (II) e o Aretehasaseta i ǒ nei o Bardiya / Smerdis/ Magi ia au i te taa-maitai-raa o te Masoretic Ezra 4:6-7.
He otinga: Ae
Ko te Pukapuka Motu mo te Ezra 7: 1 kei a Arthasastha hei utu mo te Artaxerxes o nga tuhinga Masoretic me te panui "¶ Na i muri i enei mea, i te kingitanga o Aratahata kingi o Pahia, ka haere mai a Etera tama a Haraia.”
Koia noa te rereketanga o te whakamaoritanga reo Hiperu me te whakamaoritanga Kariki mo te ingoa kotahi, a, i runga i te otinga e whakaarohia ana ko Tariuha (I) o nga hitori o te ao e rite ana ki te whakaahuatanga. Kia mahara ko Esdras he rite ki a Etera.
Hoê â huru no Nehemia 2: 1 o te taio ra “Na i te marama Nisan o te rua tekau o te tau o Kingi Arthasastha, kei mua tonu te waina.
He otinga: Ae
Ko te putanga Septuagint o Ezra te whakamahi i a Tariu i roto i nga waahi kotahi ano ko te tuhinga Masoretic.
Ei hi‘oraa, te taio o Ezera 4:24 "Katahi ka mutu te mahi o te whare o te Atua ki Hiruharama, a ka tu tera tae noa ki te rua o nga tau o te kingitanga o Tariuha kingi o Pahia." (Putanga Septuagint).
Conclusion:
I roto i nga pukapuka Septuagint a Etera raua ko Nehemia, he rite tonu a Arthasastha ki a Areteherehe (ahakoa i roto i nga korero rereke, he rereke te Kingi o Aretehereha me Ahahueruha e rite tonu ana ki a Ahasueru. No Ezera raua Nehemia, te vai noa ra to Aretehasaseta eiaha râ o Ahasueru.
He otinga: Ae
13. Ko te mahi Cuneiform me nga take o te tuhituhinga o te ao kia whakatauhia, He otinga?
Kaore ano.
Kia haere tonu i te Wahanga 8….
[i] Ko nga Wahi Katoa o Ctesias na Nichols i whakamaori, wharangi 92, para (15) https://www.academia.edu/20652164/THE_COMPLETE_FRAGMENTS_OF_CTESIAS_OF_CNIDUS_TRANSLATION_AND_COMMENTARY_WITH_AN_INTRODUCTION
[ii] Josèphe—Te mau parau tahito a te mau ati Iuda, Buka XI, pene 8, paratarafa 7, http://www.ultimatebiblereferencelibrary.com/Complete_Works_of_Josephus.pdf
[iii] Whārangi 704 pdf version of Nga Mahi Whakaoti a Josephus. http://www.ultimatebiblereferencelibrary.com/Complete_Works_of_Josephus.pdf
[iv] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[v] Whārangi 705 pdf version of Nga Mahi Whakaoti a Josephus http://www.ultimatebiblereferencelibrary.com/Complete_Works_of_Josephus.pdf
[vi] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[vii] Whārangi 705 pdf version of Nga Mahi Whakaoti a Josephus http://www.ultimatebiblereferencelibrary.com/Complete_Works_of_Josephus.pdf
[viii] Mō ētahi atu mōhiohio kite http://tertullian.org/rpearse/manuscripts/josephus_antiquities.htm
[ix] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[X] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[xi] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[xii] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[xiii] Tuhinga o mua, Pukapuka XI
[xiv] http://www.ultimatebiblereferencelibrary.com/Complete_Works_of_Josephus.pdf Josephus, Nga Anamata o nga Hurai, Pukapuka XI, Upoko 8 v 4
