Amụma amụma nke Daniel 9: 24-27 - Nkebi 6

Na -ekwukọ amuma nke Daniel 9: 24-27 na Akụkọ gbasara mgbe ochie

Mata Ngwọta

Okwu Mmalite

Ruo ugbu a, anyị enyochaala nsogbu na nsogbu dị ugbu a na Nkebi nke 1 na 2. Anyị guzobere ntọala nke eziokwu ma wee nwee usoro ịmalite site na Nkebi nke 3, 4, 5. XNUMX. Anyị emepụtawo hypothesis ( ihe achoro) nke n’ekwu banyere isi okwu. Ugbu a, anyị kwesịrị iji nlezianya nyochaa okwu niile nke ọma na atụmatụ a tụrụ aro. Anyị ga-atụlekwa ma ọ bụrụ na ọ ga - adị mfe ịme ka ihe ndị mere na eziokwu, ọkachasị ndị sitere na Baịbụl.

Ihe ndabere izizi izi ezi ga-abụ ihe ndekọ Bible. Ngwọta a ga-ele ga-esonye na nkwubi okwu e mere na nke 4 na iwu ahụ kwekọrọ n'amụma Daniel bụ nke Saịrọs mere n'afọ mbụ ya dị ka onye na-achị Babilọn. N'ihi nke a, anyị nwere obere mkpụmkpụ nke alaeze Peasia.

Oburu na ayi agha imezu amuma nke 70 x 7 site n’olu lagharia na 36 AD na 69 x 7 site na ngosiputa Jisos dika Mesaia na 29 AD, oputara na anyi kwesiri ibughari odida nke Babilọn na 456 BC site na 539 BC, ma tinye iwu nke Saịrọs n’afọ mbụ ya (nke a na-ewerekarị dịka 538 BC) rue 455 BC. Nke a bụ nnukwu mgbanwe. Ọ na-ebute mbelata afọ 83 n'ogologo Alaeze Ukwu Peasia.

Ngwọta A chọrọ

• Ndị eze n'ihe ndekọ nke Ezra 4: 5-7 bụ ndị a: Saịrọs, a na-akpọ Cambyses Ahasuerus, a na-akpọ Bardiya / Smerdis Artaxerxes, Darius (1 ma ọ bụ Onye Ukwu) sochiri. Ahasuerus na Artaxerxes ebe a abughi ihe Darius na Artaxerxes kwuru banyere ha na Ezra na Nehemaia ma obu Ahasuerọs nke Esta.
• Onweghi ike odi ihe iri ato n’agbata ihe mere Ezra 57 na Ezra 6.
• Darier na nwa ya nwoke bu Xerxes. Xerxes nwa ya nwoke bu Ataksakses. Ataksaksis nwa ya nwoke bu Darius nke abuo, obughi Artaxerxes ozo. Kama nke abụọ^nd Emere Ataksaksis n'ihi nsogbu n'ihi na a na-akpọ Darius Artaxerxes. N'oge na-adịghị anya, Alexander Onye Ukwu weghaara alaeze Peshia mgbe o meriri Peasia.
• Thezọ ndị eze si bụrụ ndị ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme dere ede ga-abụrịrị eziokwu. Ikekwe, ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nke Gris dere otu ma ọ bụ karịa site na ndudue, na-agbagha otu Eze ahụ mgbe akpọrọ ya n'okpuru aha oche dị iche, ma ọ bụ mee ka akụkọ ihe mere eme nke Greek ha dị ogologo n'ihi ihe mgbasa echiche. Ihe atụ Aomi enwere ike ịbụ Ataksakses I (41) = (36) nke Darayọs nke Mbụ.
• Enweghị iwu ọ bụla maka ịkpụgharị Alexander nke Gris na-achọghị akwụkwọ ma ọ bụ mbipụta nke Johanan na Jaddua na-eje ozi dị ka nnukwu ndị isi dịka usoro okpukperechi na nke okpukpe dị ugbu a chọrọ. Nke a bụ ihe dị mkpa ebe ọ bụ na enweghị nnukwu akaebe akụkọ ihe mere eme maka ihe karịrị otu mmadụ maka mmadụ ọ bụla a kpọrọ aha.

Nyochaa usoro a tụrụ aro ga-agụnye ileba anya n'okwu niile ebilitewo na akụkụ nke 1 na nke abụọ ma hụ ma (a) ihe ngwọta a na-atụ aro ugbu a nwere ike ịrụ ọrụ yana (b) ma ọ bụrụ na enwere mgbakwunye ọ bụla nwere ike ịkwado nkwubi okwu a.

1.      Afọ nke Mọdekaị na Esta, Ngwọta

Birth

Ọ bụrụ n’anyị ghọta Esta 2: 5-6 na emere ka Mọdekaị jee biri na Jehoiachin, nke a bụ afọ iri na otu tupu mbibi Jeruselem. Anyị ga-ahapụkwa ya ka ọ dịkarịa ala otu afọ dị afọ.

1^st Afọ Saịrọs

Oge dị n'etiti mbibi nke Jerusalem na iri na otu^th afọ nke Zedekaịa na ọdịda nke Saịrọs dị afọ iri anọ na asatọ.

A na-ahụta Saịrọs chịrị Babilọn afọ 9, nwa ya nwoke bụ Cambyses karịa afọ asatọ.

7^th Afọ Ahasuerọs

Akpọrọ Mọdekaị dịka onye nnọchi anya nke ndị Juu tinyere Josephus na Zerubabel nke 6 dị^th - 7^th afọ Darayọs.[I] Oburu na Darius bu Ahasuerus, oputara na nke ahu gha akowaputa uzo ndi choro dochie anya Vashti na 6^th afọ nke Ahasuerọs dịka Esta 2:16 kwuru.

Ọ bụrụ Ahasuerọs bụ Daraịọs Onye Ukwu, mgbe ahụ Mọdekaị ga-abụ opekata mpe afọ 84. Ọ bụ ezie na nke a bụ agadi.

12^th Afọ Ahasuerọs

Dịka e kwuru na ikpeazụ na iri na abụọ^th Afọ Ahasuerọs nke a ga-apụta na ọ ruru afọ 89. Oge dị mma maka oge ndị ahụ, mana ọ gaghị ekwe omume. Nke a di iche na echiche ndi ugbu a n’etiti ndi amuma na ndi okpukpere mara na Xerxes bu Ahasuerọs nke putara na ogha adi ka o di afo iri isii na otu n’afọ a.

Agbanyeghị, enwere nsogbu dị na nzipụta a na nke a ga - eme Mọdekaị afọ 84 mgbe Esta lụrụ Darius / Ahasuerus / Ataksaksis nke ihe enyere ya. Dịka ọ bụ nwa nwanne Mọdekaị na agbanyeghị afọ iri atọ (nke na-agaghị ekwe omume, mana ọ ga - ekwe omume) ọ ga-aka nká na afọ iri ise na asatọ ka ewere ya dị ka nwa agbọghọ ma mara mma na anya (Esta 30: 54).

Yabụ, ọ chọrọ nlezianya nyocha nke Esta 2: 5-6. Ebe a na-agụ dị ka ndị a: na-ekwu “Otu nwoke, onye Juu, nọ na Shushan ụlọ elu, aha ya bụ Mọdekaị nwa Jaia, nwa Shimei, nwa Kish, onye ebo Benjamin, onye a dọọrọ site na Jeruselem; ndi emere ka ha jee biri na Jekonaia bu eze Juda, onye Nebukadneza eze Babilon emere ka ha jee biri. O wee bụrụ onye na-elekọta Hadassa, nke ahụ bụ Esta, ada nwanne nna ya,…. Ma, mgbe nna ya na nne ya Mọdekaị lụrụ ya dị ka nwa ya nwanyị. ”

A pụkwara ịghọta akụkụ a na “onye” na-ekwu maka Kish, nna nna Mọdekaị dịka onye a dọọrọ site na Jerusalem na nkọwa ya bụ igosipụta usoro ọmụmụ nke Mọdekaị. N’inwe mmasị na BibleHub Hebrew Interlinear na-agụ otu a (n’ụzọ nkịtị, ntụgharị n’usoro okwu Hibru) “Otu onye Juu nọ na Shushan ụlọ nche, onye aha ya bụ Mọdekaị nwa Jeya, nwa Shimei, nwa Kish onye ebo Benjamin, [a ga-dọrọ ndị Jeruselem n'agha na ndị a dọọrọ n'agha Jekoniah eze. nke Juda onye duru Nebukadneza bụ́ eze Babịlọn. ” Okwu gosipụtara dị ka “[Kish]” bụ "WHO"  ma onye ntụgharị okwu Hibru ghọtara na ọ na-ekwu okwu banyere Kish karịa Mọdekaị.

Ọ bụrụ na nke a bụ eziokwu, eziokwu ahụ kwuru na Mọdekaị na ọ laghachiri Juda na ndị ọzọ lọghachite dịka Ezra 2: 2 ga-egosi na ọ dịkarịa ala afọ 20.

N'agbanyeghị nke a, ọ ga-abụ afọ 81 (20 + 9 +8 + 1 + 36 +7) site na asaa^th afọ nke Xerxes dị ka usoro ọgụgụ oge nke ụwa si dị (onye a na-akpọkarị Ahasuerọs na Esta) n’ihi ya, Esta ga-akarịkwa agadi. Agbanyeghị, yana azịza a ga-enye (20 + 9 + 8 + 1 + 7) = 45 afọ. Ọ bụrụ na Esta dị afọ 20 ruo 25, nke ga-ekwe omume, mgbe ahụ ọ ga-adị afọ 20 ruo 25, kpọmkwem afọ kwesịrị ekwesị maka ịbụ onye a họọrọ ka ọ bụrụ nwunye Darayọs.

Agbanyeghị, ọbụlagodi usoro a tụrụ aro, ya na Xerxes dị ka onye na-achị Darius afọ iri na isii, njirimara Xerxes dịka Ahasuerọs ka ga-ahapụrụ Esta mgbe ọ dị iri afọ anọ na anọ na Xerxes.^th afọ (ma ọ bụrụ na anyị tinyere ọmụmụ ya na 3^rd Afọ Saịrọs). Ọbụna ikwe ka ohere nwanne nwanyị Mọdekaị na Esta dị afọ 30 yie nke ga-ahapụ ya mgbe ọ gbara afọ 31.  

Enwere ihe akaebe banyere Mọdekaị n'ihe ndekọ cuneiform? Ee, enwere.

A na-ahụta “Mar-duk-ka” (aha a na-akpọ Mọdekaị nke Babilọn) dị ka “onye na-ahazi ọrụ ya [Ii] onye rụrụ ọrụ n'okpuru ọchịchị Dariọs I opekata mpe site na afọ 17 ruo 32, n'otu oge ahụ anyị tụrụ anya na Mọdekaị na-arụ ọrụ na njikwa ndị Peshia na-adabere na ihe ndekọ Bible. [iii]. Mardukka bụ onye ọrụ dị elu nke rụrụ ọrụ ụfọdụ dị ka onye ndekọ ego: Mardukka onye na-ahụ maka ego [marriš] natara (R140)[iv]; Hirirukka dere (mbadamba), akwụkwọ azụmahịa si Mardukka ọ natara (PT 1), na odeakwụkwọ eze. Mbadamba nkume abụọ gosiri na Mardukka bụ onye nlekọta ndị nlekọta dị mkpa nakwa na ọ bụghị onye ọchịchị nke Obí Darayọs. Dịka ọmụmaatụ, onye isi ọrụ dere: Gwa Mardukka, Mirinza kwuru okwu ndị a (PF 1858) yana na mbadamba ọzọ (Amherst 258) Mardukka kọwara dị ka onye ntụgharị na onye ode akwụkwọ eze (sepīru) jikọtara na ndị ọrụ Uštanu, gọvanọ Babilọn na Beyond Osimiri ahụ. ” [v]

Ihe ngwọta: Ee.

2.      Agebọchị Ezra, Ngwọta

Birth

Dịka Nebukadneza gburu Seraịa (nna nke Ezra) n’oge na-adịghị anya mbibi Jeruselem, nke a pụtara na Ezra ga-amụrịrị tupu oge ahụ, iri na otu.^th afọ nke Zedekaịa, 18^th Afọ eze nke Nebukadneza. Maka ebumnuche nyocha anyị ga-ewere n’oge a Ezra gbara afọ 1.

1^st Afọ Saịrọs

Oge dị n'etiti mbibi nke Jerusalem na iri na otu^th afọ nke Zedekaịa na ọdịda nke Saịrọs dị afọ iri anọ na asatọ.[vi]

7^th Afọ Ataksakses

N'usoro oge ochie, oge site na ọdịda nke Babilọn ruo Saịrọs ruo nke asaa^th afọ nke ọchịchị Artaxerxes (I), mejupụtara ihe ndị a: Saịrọs, afọ 9, + Cambyses, afọ 8, + Darayọs Onye Ukwu, afọ iri atọ na isii, + Xerxes, afọ 36 + Ataksaksis nke Mbụ, Afọ asaa. Nke a (21 + 7 + 1 + 48 + 9 + 8 + 36) ruru afọ 21, afọ nke puru omume.

Y’oburu na Ataksaksis no n’akwukwo nso (Nehemaia 12) narutu aka na Eze nke amara dika Darius onye uku[vii], ọ ga - abụ 1 + 48 + 9 + 8 + 7 = 73 nke ọ ga - ekwe omume.

Afọ 20 nke Artaxerxes

Ọzọkwa Nehemaịa 12: 26-27,31-33 nyere Ezra akwụkwọ ikpeazụ na-egosi Ezra na nraranye nke mgbidi Jerusalem na 20^th Afọ Ataksakses. N'okpuru usoro ọmụmụ oge ochie, nke a na-ekwupụta afọ 130 ya na afọ 143 na-agaghị ekwe omume.

Ọ bụrụ na Ataksaksis nke Nehemaịa 12 bụ Darayọs Onye Ukwu[viii] dị ka usoro a tụrụ aro ga-esi dị, ọ ga-abụ afọ 73 + 13 = 86, nke dị ihe a ka ga - ekwe omume.

Ihe ngwọta: Ee

3.      Oge Nehemaịa, Ihe Ngwọta

Ọdịda nke Babilọn nye Saịrọs

Ezra 2: 2 bu ụzọ kpọtụrụ Nehemaịa aha mgbe ọ na-akọ ndị hapụrụ Babilọn ịlaghachi na Juda. Aha ya na Zerubabel, Jeshua na Mọdekaị so n'etiti ndị ọzọ. Nehemaia 7: 7 fọrọ nke nta ka ọ bụrụ Ezra 2: 2. O yighịkwa ka ọ̀ bụ nwata n'oge a, n'ihi na ndị niile akpọrọ aha ya ha gbara dimkpa ma ha niile nwere afọ iri atọ. Ya mere, anyị nwere ike ịkenye Nehemaịa afọ 30 na ọdịda nke Babilọn, ma ọ ga-abụ ma ọ dịkarịa ala afọ 20 ma ọ bụ karịa.

Afọ 20 nke Artaxerxes

Na Nehemaia 12: 26-27, a kpọrọ Nehemaịa dị ka onye gọvanọ n’oge Joiakim nwa Jeshua [na-eje ozi dị ka Nnukwu Onye Nchụàjà] na Ezra. Nke a bụ n’oge mmalite nke mgbidi Jerusalem. Nke a bụ mmadụ iri abụọ^th Afọ Ataksaksis dị ka Nehemaịa 1: 1 na Nehemaịa 2: 1. Ọ bụrụ na anyị anakwere na a na-akpọkwa Darayọs nke Ataksakses, malite n'Ezra 7 gaa n'ihu na Nehemaya (karịchaa, ndị nke asaa)^th afọ nke ọchịchị), n'okpuru azịza a, oge nke Nehemaịa ghọrọ onye nwere ezi uche. Tupu Babilọn adaa, afọ 20 dịkarịa ala, + Saịrọs, afọ 9, + Cambyses, afọ asatọ, + Darayọs Onye Ukwu ma ọ bụ Ataksaksis, afọ nke iri abụọ. Ya mere 8 + 20 + 20 + 9 = 8 afọ.

32^nd Afọ Ataksakses

Nehemaia 13: 6 wee dekọọ na Nehemaịa laghachitere ijere eze ozi na 32^nd Afọ Ataksaksis, Eze nke Babilọn, mgbe ọ jesịrị afọ iri na abụọ dị ka Gọvanọ. Ka ọ na-erule oge a, ọ ka ga-anọ naanị afọ iri asaa na asaa, ma ọ ga-ekwe omume. Ihe ndekọ ahụ dere na oge ụfọdụ ka nke a gasịrị, ọ laghachiri na Jerusalem ka o wee dozie okwu metụtara Tobayaiah onye Amọn ka ọ bụrụ nnukwu ụlọ oriri n'ụlọ nsọ site n'aka Elashib onye isi nchụ-aja.

Ya mere, anyi nwere oge Nehemaia dika odi n’agha dika 57 + 12 +? = 69 + afọ. Ọ bụrụgodi na nke a bụ afọ 5 ka e mesịrị, ọ ka ga-abụ afọ 74. Nke a nwere ezi uche.

Ihe ngwọta: Ee

4.      “Izu asaa kwa izu 7”, Ihe Ngwọta

I nwere ike icheta n’okpuru usoro a na-anabata n'ozuzu, nkewa nke a n'ime 7 x 7 na 62 x7 dị ka enweghị isi ma ọ bụ enwere ike mezuo. Ọ bụ ihe ịtụnanya na etu osi dị, ọ bụrụ, anyị were nghọta nke Ezra 6:14 na-asị “Darayọs, ọbụladị Artaxerxes”[ix] n'ihi ya, Ataksaksis nke Ezra 7 gaa n'ihu na akwụkwọ Nehemaị ugbu a bụ Darius (I)[X] mgbe ahụ afọ iri anọ na ise ga - anara anyị Saịrọs 49^st afọ dị ka ndị a: Saịrọs afọ 9 + Cambyses 8 afọ + Darius afọ 32 = 49.

Ajuju a bu, anything mere ihe di nkpa putara na 32^nd Afọ Darayọs (I)?

Nehemaịa bụ gọvanọ nke Juda afọ iri na abụọ, site na afọ iri abụọ^th afọ nke Ataksaksis / Dariọs. Ọrụ mbụ ya bụ na-ahụ maka iwughachi mgbidi Jeruselem. Ihe ọzọ o mere bụ ka o weghachi obodo a na-ewughachi Jeruselem. N’ikpeazụ, n’ime afọ 32^nd Afọ Ataksaksis, ọ hapụrụ Juda ma laghachi na ọrụ nke onwe onye Eze.

Nehemaia 7: 4 negosi na odighi ulo ma obu odi ole na ole wuru n’ime Jerusalem rue mgbe iwughari mgbidi ahu emere n’afọ 20.^th afọ nke Ataksaksis (ma ọ bụ Darayọs nke Mbụ). Nehemaịa 11 gosipụtara nza ka e mere ka e jupụta na Jeruselem mgbe arụchara mgbidi ya. Nke a agaghị adị mkpa ma ọ bụrụ na Jeruselem enweworị ụlọ zuru ezu ma nwee ebe afọ jupụtaworị.

Nke a ga-aza ajụjụ maka oge asaa 7 a kpọtụrụ aha na amụma nke Daniel 7: 9-24. Ọ dabara na oge na amụma nke Daniel 27: 9b “Ọ ga-alọta, a ga-ewughachi ya na mbara ọhaneze na moat, ma n'oge nsogbu ndị a. ” Ọnọdụ ndị ahụ n'oge a ga-adabara otu n'ime ụzọ atọ:

1. Oge niile nke afọ 49 malitere site na ọdịda nke Babilọn ruo na iri atọ na atọ^nd Afọ Artaxerxes / Dariọs, nke na-eme nghọta zuru oke.
2. Ihe ozo puru ibu site na mgbe ejiri wughachi ulo uku Chineke^th afọ nke Dariọs / Artaxerxes ruo iri atọ na abụọ^nd Afọ Ataksakses / Dariọs
3. Ihe akachaghị anya na oge dị oke mkpirikpi site na 20^th na 32^nd afọ nke Ataksaksis mgbe Nehemaia bu onye ochichi ma na-elekọta mweghachi nke mgbidi Jerusalem na mmụba nke ụlọ na ọnụ ọgụgụ ndị bi na Jerusalem.

N'ime ime nke a, ha ga-eweta afọ asaa asaa (afọ iri anọ na isii) na mmechi dabara adaba n'okpuru ọnọdụ a bụ Daraịọs nke Mbụ bụ Ataksaksis nke ihe ndị mechara eme Ezra 7 gaa n'ihu na ihe mere Nehemaịa.

Ihe ngwọta: Ee

5. Understandghọta Daniel 11: 1-2, Ngwọta

Ikekwe ụzọ kachasị mfe iji chọpụta ihe ngwọta bụ ịchọpụta onye bụ Eze Peshia kasị baa ọgaranya?

Site n'ihe ndekọ akụkọ ihe mere eme na-adịgide na nke a yiri Xerxes. Darayọs onye Nnukwu, nna ya ewepụtala ụtụ isi ya mgbe niile wee wulite nnukwu akụ. Xerxes gara n'ihu na nke a na 6^th afọ nke ọchịchị ya malitere mgbasa ozi buru ibu megide Peasia. Nke a dịgide afọ abụọ, agbanyeghị na ọgụ karịrị afọ iri ọzọ. Nkọwa a dọrọ aka na Daniel 10: 11nke-anọ gāchikọta akukọ riri nne kari madu nile. Ozugbo ọ bara ụba na ụba ya, ọ ga-ebulite ihe niile megide alaeze Gris. ”

Nke a ga - apụta na a ga - amata ndị eze atọ fọdụrụnụ na Cambyses nke Abụọ, Bardiya / Smerdis na Darius Onye Ukwu.

Ọ bụ Xerxes ga-abụ eze ikpeazụ nke Peasia dị ka ụfọdụ siri kwuo? Onweghi ihe n’edemede n’asụsụ Hibru nke na-egbochi ndị eze anọ. A gwara Daniel na ọ bụrụ na Saịrọs ga-abụ ndị eze atọ ọzọ na nke anọ ga-abụ ndị kasị baa ọgaranya ma na-akpalite niile megide Alaeze nke Gris. Ihe odide ahụ ekwughi ma ọ bụ gosipụta na enweghị ike inwe ise nke ise (nke a maara dịka Ataksaksis nke Mbụ) yana n'ezie Eze nke isii (nke a maara dị ka Darius nke Abụọ), na-akọwapụtaghị ya dịka akụkụ nke akụkọ ahụ n'ihi na ha adịghị mkpa.

Dabere na onye Gris na-akọ akụkọ ihe mere eme bụ́ Arrian (onye na-ede ma na-ejere Alaeze Ukwu Rom ozi) Alexander malitere imeri Peasia dị ka ihe ịbọ ọ́bọ̀ n'ihi ihe ọjọọ ndị gara aga. Alexander dere okwu a n'akwụkwọ ozi o degaara Darayọs na-ekwupụta:

Ndị nna nna anyị hà batara na Masedonia na ndị nke Gris ndị ọzọ wee megbuo anyị, n'enweghị ihe ọjọọ ọ bụla si n'aka anyị. Mụ onwe m bụ onye a họpụtara ịbụ ọchịagha na onye isi ndị Gris, ma na-achọ ịbọ ọbọ nke ndị Peshia, gafere na Eshia, a na-amalite ibu iro site n'aka gị ".[xi]

N'okpuru mmezi anyị nke ahụ ga-abụ ihe dịka afọ 60-61 tupu mgbe ahụ. Nke a bụ ezughi oke icheta ihe omume ndị Grik ga-akọrịrị Alexander. N'okpuru usoro ọgụgụ oge ụwa dị ugbu a ga-akarị afọ 135, yabụ ncheta ga-adawo n'ọgbọ niile.

Ihe ngwọta: Ee

Anyị ga-aga n’ihu n’ịlele azịza maka nsogbu ndị pụtara ìhè na nke na-esote, akụkụ nke 7 nke usoro anyị.

[I] http://www.ultimatebiblereferencelibrary.com/Complete_Works_of_Josephus.pdf  Josephus, Antiquities of the Ju, Akwukwo nke XI, Isi nke 4 v 9

[Ii] Mpekere ịta ahụhụ RTe HALLOCK- Persepolis na: Oriental Institute Publications 92 (Chicago Press, 1969), p. 102,138,165,178,233,248,286,340,353,441,489,511,725. https://oi.uchicago.edu/sites/oi.uchicago.edu/files/uploads/shared/docs/oip92.pdf

[iii] GG CAMERON – Mbadamba Persepolis Mpekere dị na: Oriental Institute Publications 65 (Mahadum nke Chicago Press, 1948), p. 83. https://oi.uchicago.edu/research/publications/oip/oip-65-persepolis-treasury-tablets

[iv] JE CHARLES; MW STOLPER - Ego Nzuzo Akwagoro na Nnweta nke mkpokọta Erlenmeyer na: Arta 2006 vol.1, p. 14-15, http://www.achemenet.com/pdf/arta/2006.001.Jones-Stolper.pdf

[v] P.BRIANT - Site na Saịrọs ruo Alexander: Akụkọ banyere alaeze Peasia Leiden 2002, Eisenbrauns, p. 260,509. https://delong.typepad.com/files/briant-cyrus.pdf

[vi] Lee usoro isiokwu “Njem Nchọpụta Site Na Oge”. https://beroeans.net/2019/06/12/a-journey-of-discovery-through-time-an-introduction-part-1/

[vii] Nkọwa na-akwado ịhọrọ nhọrọ a n'ihe gbasara aha Eze bụ n'ikpeazụ n'usoro a.

[viii] Nkọwa na-akwado ịhọrọ nhọrọ a n'ihe gbasara aha Eze bụ n'ikpeazụ n'usoro a.

[ix] Lee ojiji nke “waw” na Nehemaịa 7: 2 ‘Hananaya, nke ahụ bụ Hananaya onye isi’ na Ezra 4:17 ‘Ekele, ma ugbu a’.

[X] Nkọwa n’egosiputa nhọrọ a n’aha nke Eze n’ikpeazu.

[xi] http://www.gutenberg.org/files/46976/46976-h/46976-h.htm#Page_111 

Tadua

Akwukwo nke Tadua dere.