I te waahanga tuatahi o tenei raupapa, i tirotirohia e maatau nga whakaaturanga a te Karaipiture mo tenei patai. He mea nui ano hoki te whakaaro ki nga whakaaturanga o mua.

Tuhinga o mua

Me tango e tatou tetahi wa iti nei ki te tirotiro i nga taunakitanga a nga kaitoiori o mua, ko nga kaituhi Karaitiana te nuinga mo nga rautau tuatahi i muri o te Karaiti.

Justin Martyr - Korero ki a Trypho[i] (Papaihia. 147 AD - c. 161 AD)

I te Upoko XXXIX, p.573 ka tuhituhi ia: “Na, ka rite ki ta te Atua wawaotanga i te riri o aua tangata e whitu mano, waihoki kahore ano ia kia whakatau he, e kore ano hoki e tuku atu, e mohio ana hoki ko nga ra katoa etahi ka waiho hei akonga ma te ingoa o te Karaiti, me te whakarere i te huarahi o te he; '”

Justin Martyr - Whakahua Tuatahi

Anei, i roto i te Upoko LXI (61) ka kitea, "Na te ingoa hoki o te Atua, te Matua, te Ariki o te ao, me to tatou Kaiwhakaora, a Ihu Karaiti, me te Wairua Tapu, ka riro i a ratou te horoi ki te wai."[ii]

Kaore he taunakitanga i roto i nga tuhinga i mua atu o Justin Martyr, (tata ki te 150 AD.) Mo te hunga kua iriiria, te tikanga ranei kia iriiria tetahi, i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama me te Wairua Tapu.

Ko te mea pea tera pea te tuhinga nei o te Whakahoretanga Tuatahi e whakaatu ana i nga mahi a etahi Karaitiana i tera wa, i tetahi waa ranei i whakarereke i te tuhinga.

Tuhinga ka whai mai De Kairiu ano[iii] (he Paetukutuku: I Te Whakairi Hou) e tata ana ki te 254 AD. (Kaituhi: ingoamuna)

Chapter 1 "Ko te take mena, e ai ki nga tikanga onamata me nga tikanga a te hahi, kaati ano, i muri iho te iriiringa kua riro mai i a raatau i waho o te Hahi, engari kei te ingoa o Ihu Karaiti to tatou Ariki, ma te Pihopa anake e tuu nga ringaringa ki runga ki a ratau mo te whiwhinga ki te Wairua Tapu, ma tenei tuunga o nga ringaringa e taea ai e ratau te hiri hou o te whakapono; mehemea hoki, ko te whakahoki ano i te iriiringa e tika ana ma ratau, me te mea kaore e riro i a raatau tetahi mea mena kaore ano kia iriiria. me te mea kaore ano i iriiria i runga i te ingoa o Ihu Karaiti. ".

Chapter 3 Kiano hoki te Wairua Tapu i heke iho ki tetahi o ratou. Heoi i iriiria ratou i runga i te ingoa o te Ariki, o Ihu.". (Ko te korero mo nga Mahi 8 mo te korerorero mo te iriiringa o nga Hamariana)

Chapter 4 "Na te mea te iriiringa i runga i te ingoa o to tatou Ariki, o Ihu Karaiti kua riro i mua - ma te Wairua Tapu hoki e hoatu ki tetahi atu tangata e ripeneta ana e whakapono ana. Na te mea i whakapumautia e te karaipiture Tapu, ko te hunga e whakapono ana ki a te Karaiti, me iriiri e te Wairua. kia kore ai hoki enei e kiia i te iti o te hunga i tino Karaitiana. kei tika kia patai he aha te mea o te iriiringa kua whiwhi ratou i runga i te ingoa o Ihu Karaiti. Engari ki te kore e kitea, i roto ano i tera korero o mua, mo te hunga e tika ana kia iriiria i runga i te ingoa o Ihu Karaiti, maau e whakatau ka ora ratau ahakoa kaore te Wairua Tapu, ".

Pene 5: ”Na ka whakahoki a Pita, E ahei ranei te whakakahore e tetahi te wai, kei iriiria enei kua whiwhi tahi nei me tatou ki te Wairua Tapu? Na ka whakahau ia ki a ratou kia iriiria i runga i te ingoa o Ihu Karaiti. "". Ko te korero tenei mo te iriiringa a Koroniria ratou ko tona whare.

Pene 6:  "Ae, ki taku mahara, ehara mo etahi atu take i kiia ai e nga apotoro te hunga i korero ra i te Wairua Tapu, kia iriiria ratou i runga i te ingoa o Ihu Karaiti, engari ma te mana o te ingoa o Ihu i tau ki runga ki tetahi tangata ma te iriiringa kia riro ma te tangata e kore e iriiria he painga mo te whiwhinga ki te whakaoranga, pera me ta Pita e korero ana i nga Mahi a nga Apotoro: "Kahore hoki he he ingoa i raro o te rangi kua homai ki nga tangata, e ora ai tatou. ”(4) Pera hoki me ta te Apotoro a Paora e whakaatu ana kua whakanuia e te Atua to tatou Ariki a Ihu, a kua" hoatuhia e ia he ingoa ki runga ake i nga ingoa katoa, i roto i te Ko te ingoa o Ihu kia piko katoa nga turi, nga mea o te rangi, o te whenua, o raro o te whenua, a ka whakaae nga arero katoa ko Ihu te Ariki i te kororia o te Atua Matua.

Pene 6: “Ahakoa i iriiria ratou i runga i te ingoa o Ihu, heoi, mena i taea e raatau te whakahoki mai i o raatau he i roto i etahi waa, ".

Pene 6: “Ahakoa i iriiria ratou ki te wai i runga i te ingoa o te Ariki, tera pea he whakapono tona ahua kahakore. Na te mea he mea nui mena kaore ano kia iriiria te tangata i runga i te ingoa o to tatou Ariki, o Ihu Karaiti, ".

Chapter 7 "Kaua hoki e whakaaroa e koutou ta te Ariki i mea ai e poka ke ana i tenei mahi: “Haere koutou, whakaakona nga iwi; iriiria ki te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu. "

Maarama e whakaatu ana ko te iriiringa ki te ingoa o Ihu te mahi me nga korero a Ihu, i te mea kaore i te mohiotia te kaituhi o De Baptism e kii ana ko te mahi ki teiriiria ki te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu ” kaua e whakaarohia ki te whakahē i te whakahau a te Karaiti.

Whakamutunga: I waenga-3^rd Rau tau, ko te tikanga ko te iriiri i runga i te ingoa o Ihu. Heoi, i timata etahi ki te tohetohe mo te iriiri.ratou i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu ”. I mua tenei i te Kaunihera o Nicaea i te 325 AD i whakau i te kaupapa Tokomaha.

Maotuku[iv] (Kaituhi: kaore e mohiotia, nga whakatau tata mai i te 100 AD. Ki te 250 AD., Kaituhi: unknown)

Ko nga (nga) kaituhi he \ kaore e mohiotia, kaore i te maarama te ra i tuhia ai ahakoa i tiimata mai i etahi ahua i te 250 AD pea. Heoi, ko te tino Eusebius o te mutunga o te 3^rd, moata 4^th Ko tenei rautau ko te Didache (ara ko nga Whakaakoranga a nga Apotoro) i tana raarangi o ehara i te canonical, mahi teka. (Tirohia Historia Eclesiaica - Church History. Pukapuka III, 25, 1-7).[v]

Didache 7: 2-5 e panui ana, "7: 2 Whakaako tuatahi i enei mea katoa, iriiri i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu i te wai ora (rere). 7: 3 Tena ki te kahore o koutou wai ora, iriiri ki etahi atu wai; 7: 4 ki te kore e taea e koe i te matao, ka mahana. 7: 5 Engari ki te kore o korua, ringihia kia toru nga wai ki runga ki te mahunga i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu."

Ma te rereke:

Didache 9:10 e korerotia ana, "9:10 Engari kaua tetahi e kai, e inu ranei i tenei whakawhetai ki ta te tangata, haunga era kua oti nei te iriiri ki te ingoa o te Ariki."

Wikipeia[vi] āhua "Ko te Didache he tuhinga poto noa iho me te 2,300 kupu noa iho. Ka wehea nga korero ki roto kia wha nga waahanga, e kii ana te nuinga o nga maatauranga i whakakotahihia mai i nga punaa motuhake e tetahi kaitautoko i muri mai: ko te tuatahi ko nga Ara e Rua, te huarahi o te ora me te huarahi o te mate (upoko 1-6); ko te waahanga tuarua he kawa e pa ana ki te iriiringa, te nohopuku, me te Whakapainga (upoko 7-10); ko te tuatoru e korero ana mo te mahi minita me nga ahuatanga mo te manaaki i nga apotoro, nga poropiti, nga pihopa me nga rikona (upoko 11–15); me te waahanga whakamutunga (upoko 16) he poropititanga mo te anatikaraiti me te taenga mai tuarua. ".

Kotahi noa te kape katoa o te Didache, i kitea i te 1873, mai ano i te 1056. Eusebius o te mutunga o te 3^rd, moata 4^th Ko te Rau Tau te Didache (Nga Whakaakoranga a nga Apotoro) i roto i tana raarangi mahi kore-canonical, kino. (Tirohia Historia Eclesiaica - Church History. Pukapuka III, 25). [vii]

Ko Athanasius (367) me Rufinus (c. 380) te raarangi i te Maotuku i roto i a Apocrypha. (Ko Rufinus te taitara rereke e hiahia ana Judicium Petri, "Whakawa a Pita".) Kei te paopao a Nicephorus (c. 810), Pseudo-Anastasius, me Pseudo-Athanasius i whakarāpopototanga me nga pukapuka pukapuka 60. E whakaaehia ana e nga Ture Whakatau Katorika a Canon 85, a Hoani o Ramahiku, me te Haahi Etiopiana Orthodox.

Whakamutunga: Ko nga Whakaakoranga a nga Apotoro, a Didache ranei kua kiia i te tau 4 he kino^th rautau I te mea e whakaae ana a Didache 9:10 ki nga karaipiture i tirohia i te tiimatanga o tenei tuhinga a no reira ka whakaheketia te Didache 7: 2-5, ki ta te kaituhi he whakaaro a Didache 9:10 mo te tuhinga taketake i tino tuhia i roto i nga tuhinga a Eusebius i te timatanga. 4^th Rau tau kaua ki te putanga o Matiu 28:19 penei ano me tenei inaianei.

Nga taunakitanga tuuturu na nga tuhinga a Eusebius Tuhinga o mua (c. 260 AD ki te. 339 AD)

He Kaituhi a Eusebius a ka noho ko ia hei pīhopa o Caesarea Maritima i te tau 314 AD. He maha nga tuhinga me nga korero i waiho e ia ki a ia. Ko ana tuhinga mai i te mutunga o te rautau 3 ki waenganui o te 4^th Rautau AD, i mua me muri i te Kaunihera o Nicaea.

He aha tana i tuhituhi ai mo te mahinga o te iriiringa?

He maha nga korero a Eusebius mai i te Matiu 28:19 penei:

1. Historia Eclesiaica (Wharekarakia \ hitori o te Hahi), Pukapuka 3 Upoko 5: 2 “I haere ki nga tauiwi katoa ki te kauwhau i te Rongopai, ma te whakawhirinaki ki te kaha o te Karaiti, nana nei i ki atu ki a ratou, Haere, whakaputaina nga iwi katoa i runga i toku ingoa.". [viii]
2. Demonstratio Evangelica (Te Whakaaturanga o te Rongopai), Upoko 6, 132 "Kotahi te kupu me te reo ka mea ia ki ana akonga:"Haere, meinga hei akonga nga iwi katoa, ma taku Ingoa. Akona ratou kia mau ki nga mea katoa i whakahaua e ahau ki a koe, ”[[Mat. xxviii. 19.]] a honoa mai ana e ia tana kupu; ” [ix]
3. Demonstratio Evangelica (Te Whakaaturanga o te Rongopai), Upoko 7, Upoko 4 "I te mea e penei ana nga akonga a Ihu, e whakaaro ana ranei, na te Kaiwhakaako i whakatau nga raru, me te taapiri i tetahi kupu, me kii ratou (c) kia angitu "I Taku Ingoa." Kīhai hoki ia i akoia ohie e ia, kia whakapakeke i nga iwi katoa: "I Taku Ingoa." Na te kaha o tona Ingoa i te mea nui, i kii te apotoro: "Kua oti i te Atua te homai ki a ia he ingoa nui ake i nga ingoa katoa, kia tuturi nga turi katoa i runga i te ingoa o Ihu, nga mea o te rangi, nga mea i te whenua, te mau mea i raro a'e i te fenua nei, ”[[Phil. ii. 9.]] I whakakitea e ia te kaha o te mana i runga i tona Ingoa huna (d) mai i te mano i tana korerotanga ki Ana akonga: "Haere, meinga hei akonga nga iwi katoa, ma taku ingoa. I tino matapae ano ia mo nga ra kei te heke mai i te wa e ki ana ia: "No te mea me kauwhau tenei rongopai ki te ao katoa, hei mea whakaatu ki nga iwi katoa." [[Mat.xxiv.14.]] ”. [X]
4. Demonstratio Evangelica (Te Whakaaturanga o te Rongopai), Upoko 7, Upoko 9 «… He kaha te akiaki i ahau ki te whai i aku hikoi, ki te rapu i ta raatau kaupapa, me te kii ka taea e raatau te angitu i roto i ta raatau mahi toa, na tetahi mana atua ake, kaha ake i te tangata, me te mahi tahi a Ia Na wai i mea ki a ratou: «A faariro i te mau fenua atoa ei p disciplesp na roto i to’ u nei i‘oa. A, i tana korerotanga i tenei, ka honoa e ia he oati, hei whakarite i to raatau maia me to raatau hihiko ki te tuku i a raatau ki te whakatutuki i ana whakahau. I mea hoki ia ki a ratou, Na, tenei; Kei a koe tonu ahau i nga ra katoa, a te mutunga ra ano o te ao. [xi]
5. Demonstratio Evangelica (Te Whakaaturanga o te Rongopai), Pukapuka 9, Upoko 11, Upoko 4 «E ua ani Oia i Ta’na iho mau pipi i muri i ta ratou pato‘ihia, «E haere outou e faariro i te mau nunaa atoa ei p disciplesp na roto i to’u nei i‘oa».[xii]
6. Teopania - Pukapuka 4, Upoko (16): «No reira to tatou Faaora i parau ai ia ratou, i muri a'ei To'na ti'afaahouraa mai "Haere koutou ki nga akonga o nga iwi katoa i runga i toku ingoa."".[xiii]
7. Teopania - Pukapuka 5, Upoko (17): "I korero ia (te Kaiwhakaora) i roto i te kupu kotahi me te panui ki Ana akonga,"A haere e faariro i te mau nunaa atoa ei p disciplesp na roto i to ’u nei i‘oa. Whakaakona atu hoki ki nga mea katoa i whakahaua atu e ahau ki a koe. [xiv]
8. Teopania - Pukapuka 5, Upoko (49): “na te kai awhina o te tangata i mea ki a ratou,Haere, a hanga nga akonga o nga iwi katoa i runga i toku ingoa.A ka puaki tenei kupu ana ki a ratou, ka hoatu e ia ki a ratou he kupu whakaari, hei whakahau ki a ratou, kia rite tonu te mau ki nga mea i whakahaua. I mea hoki ia ki a ratou, Ko ahau hei hoa mo koutou i nga ra katoa, a te mutunga ra ano o te ao. Te parauhia ra, hau atu, i huti mai Oia i te Varua Maitai i roto ia ratou na roto i te mana Mo'a; (ma te) tuku ki a raatau te mana ki te mahi merekara, me te kii i te wa kotahi, "Kia riro te Wairua Tapu ki a koutou;" ki tetahi atu hoki, ki te whakahau ia ratou ki te whakaora i nga turoro, kia pure i nga repera, peia nga rewera; ka riro noa atu i a koutou. [xv]
9. He Korero mo Ihaia -91 Engari me haere ki nga hipi ngaro o te whare o Iharaira : «A haere e faariro i te mau nunaa atoa ei p disciplesp na roto i to’ u i‘oa". [xvi]
10. Te korero mo runga i a Ihaia - wh.174 "Hoki ia nana nei i korero ki a raatau “A haere a faariro i te mau fenua atoa ei p disciplesp na roto i to’ u i‘oa”I whakahau ki a raatau kia kaua e whakapau i o ratau oranga kia rite ki ta raatau i mahi ai i mua…”. [xvii]
11. Korero Korero mo Constantine - Upoko 16: 8 "I muri i tana wikitoria i te mate, ka korerotia e ia te kupu ki ana akonga, a ka oti i a ia i taua kaupapa, ka mea ki a ratou, Haere, a whakaarahia nga iwi katoa i runga i toku ingoa. [xviii]

E ai ki te pukapuka Encyclopaedia o te Whakapono me nga Tikanga Matatika, Volume 2, wh.380-381[xix] e 21 katoa nga tauira i roto i nga tuhinga a Eusebius e whakahua ana i te Matiu 28:19, ana kua kapea e ratou nga mea katoa i waenga i nga 'iwi katoa' me te 'akoako i a raatau', kei te ahua ranei 'hanga akonga o nga iwi katoa i runga i toku ingoa' Ko te nuinga o nga tauira tekau kaore i te whakaatuhia, kua whakahuahia i runga ake nei, ka kitea i roto i tana Tuhinga mo nga Waiata, kaore i taea e te Kaituhi te tuku korero ki runga ipurangi.[xx]

E 4 ano nga tauira o nga tuhinga whakamutunga i whakawhiwhia ki a ia e kii ana i te Matiu 28:19 e mohiotia nei i enei ra. Ko ratou te Syriac Theophania, Contra Marcellum, Ecclesiasticus Theologia, me tetahi Reta ki te Haahi i Hiharia. Heoi, e mohiotia ana ko te kaiwhakamaori Syriac i whakamahi i te putanga o te Matiu 28:19 i mohio ia i taua wa, (tirohia nga korero o Theophania i runga ake nei) me te kaituhi o era atu tuhinga ko Eusebius te mea tino ruarua.

Me mahara ano hoki ahakoa ko enei tuhinga e 3 na Eusebius i tuhituhi, na ratou katoa i tuku te Kaunihera o Nicaea i te 325 AD. i te wa i whakaaehia ai te Tokotoru Tapu.

Opaniraa: Ko te kape o Matiu 28:19 Eusebius i maarama ki, "Haere, a whakaarahia nga iwi katoa i runga i toku ingoa.. Kaore i a ia nga korero kei a tatou i tenei ra.

Te Uiui i te Mataio 28: 19-20

I te mutunga o te pukapuka a Matiu, ka puta a Ihu kua whakaarahia ake ki nga akonga 11 i toe i Kariri. I reira ka hoatu e ia nga tohutohu whakamutunga ki a ratou. Pānuihia te kaute:

Na ka whakatata a Ihu, ka korero ki a ratou, ka mea, Kua tukua katoatia mai ki ahau i te rangi, ai runga i te whenua. ¹⁹ Na reira haere, meinga hei akonga nga iwi katoa. e iriiri ana i a ratou i runga i toku ingoa,[xxi] ²⁰ Akona ratou kia mau ki nga mea katoa i whakahaua e ahau ki a koe. Na, titiro! Ko ahau hei hoa mo koutou i nga ra katoa, a te mutunga ra ano o te ao. ”

Ko tenei waahanga a Matiu e haangai ana ki nga mea katoa kua tirohia e tatou i roto i tenei tuhinga.

Heoi, kei te whakaaro koe ahakoa he panui noa te ahua me te mea e tumanakohia atu ana e taatau o te katoa o nga korero Paipera, tera ano tetahi mea e ahua rereke ana te panui i runga ake nei ki nga Paipera e mohio ana koe. Mena ana, he tika taau.

I roto i nga whakamaoritanga 29 Ingarihi a te Kaituhi i tirotirohia i runga i a Biblehub, e pa ana tenei paanui: “Kua hoatu nga mana katoa ki ahau i te rangi me te whenua. ¹⁹ Na reira haere, meinga hei akonga nga iwi katoa. e iriiri ana i a ratou i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu, ²⁰ Akona ratou kia mau ki nga mea katoa i whakahaua e ahau ki a koe. Na, titiro! Ko ahau kei a koe i nga ra katoa tae noa ki te mutunga o te ao. ".

He mea nui ano kia mahara ko te Kariki "i runga i te ingoa" i konei kei roto i te takitahi. Ka taumaha tenei ki te whakaaro ko te kupu "o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu," he whakaurunga na te mea ka tumanako tenei kia tomua tenei e te maha.s”. He mea tika ano hoki kia tohu nga Trinitarians ki tenei motuhake "i runga i te ingoa" hei tautoko i te 3 i te 1 me te 1 i roto i te 3 ahuatanga o te Tokotoru.

He aha pea te rereketanga?

Nahea tenei?

I whakatupato te apotoro a Paora ki a Timoti mo nga mea ka pa mai i nga ra kei mua. I roto i te 2 Timoti 4: 3-4, i tuhituhi ia, "Mo etahi wa hoki ka kore ratou e aro ki nga whakaakoranga pai, engari kia rite ki o ratou hiahia, ka karapoti ratou i a ratou ano me nga kaiako kia whakakoi o ratou taringa. ⁴ Ka tahuri ke atu ratau i te whakarongo ki te pono, ka aro ki nga korero teka. ”.

Ko te roopu Gnostic o nga Karaitiana i whanake i te timatanga o te 2^nd rautau he tauira pai mo ta te apotoro a Paora i whakatupato ai.[xxii]

Kei te raru nga tuhinga a Manuscript o Matiu

Ko nga tuhinga tawhito kei roto a Matiu 28 mai i te paunga o te 4^th rautau kaore i rite ki etahi atu waahanga o Matiu me etahi atu pukapuka Paipera. I roto i nga putanga katoa e mau ana, kei roto te tuhinga i nga korero tuku iho e korerotia ana e taatau. Heoi, he mea nui ano kia mohio ko nga tuhinga e rua kei a tatou, ko te Awherika tawhito Latin, me nga tuhinga Syriac tawhito, he mea tawhito ake i nga tuhinga Kariki tuatahi kei a maatau a Matiu 28 (Vaticanus, Alexandrian) tenei tohu ', ko te wharangi whakamutunga anake o Matiu (kei roto ko te Matiu 28: 19-20) kua ngaro, kua ngaro pea, i etahi wa o mua. Ko tenei anake he hihira i roto i a ia ano.

Nga Panoni ki te Manuscripts Taketake me te whakamaoritanga Kino

I etahi waahi, ko nga tuhinga a nga Matua o te Hahi o mua i whakarerekehia kia rite ki nga whakaaro o te wa nei, ki nga whakamaoritanga ranei, ko etahi tuhinga o te karaipiture kua whakatikatikaina, kua whakakapihia ranei ki nga tuhinga o te karaipiture e mohiotia ana inaianei, kaore i whakamaoritia te tuhinga taketake.

Hei tauira: Kei te pukapuka Nga taunakitanga Patristic me nga Kupu Kupu o te Kawenata Hou, Bruce Metzger i kii “I roto i nga momo taunakitanga e toru e whakamahia ana hei rapu tuhinga mo te Kawenata Hou - ara, ko nga taunakitanga i tukuna e nga tuhinga Kariki, ma nga whakaputanga o mua, me nga korero a te karaipiture i tiakina i roto i nga tuhinga a nga Maatua o te Haahi - koinei te whakamutunga e pa ana ki nga tino raruraru me nga raru tino nui. He raru, tuatahi, ki te tiki taunakitanga, ehara i te mea na te kaha o te whakakotahi i nga toenga tuhinga o nga Matua ki te rapu korero mai i te Kawenata Hou, engari na te mea he pai nga putanga o nga mahi a te nuinga. ko nga Matua kaore ano kia whanau. Neke atu i te kotahi i nga rau tau kua pahure ake nei he etita pai te whakamaarama i nga tuhinga o te Paipera i roto i tetahi tuhinga patohi ki nga tuhinga o te Kawenata Hou o te waa ki te mana o nga tuhinga o te tuhinga.. Ko tetahi waahanga o te raru, ko te mea nui-rite, i rite tonu te mea i mua o te orokohanga o te taarua. Hei Hort [o Westcott me te whakamaoritanga o te Paipera a Hort] I tohu, 'I nga wa katoa e tuhi ana tetahi kaituhi i tetahi tiriti rereke i te tuhinga i taunga ai ia, e rua pea nga tuhinga i mua i a ia, ko tetahi i te tirohanga atu, ko tetahi ki tona mahara. a mena i rereke te rereketanga i a ia, kaore pea i peera tana kii i te tauira o te tuhinga kua he. "" ^[xxiii]

Rongopai Hiperu a Matiu [xxiv]

He Tuhinga Hiperu tawhito tenei o te pukapuka a Matiu, te kape tawhito rawa mai i te rautau tekau ma wha i reira ka kitea i roto i tetahi pukapuka whakamaimoa a nga Hurai ko Even Bohan - The Touchstone, na Sema-Tob ben-Isaac ben- i tuhi. Panuku (1380). Te ahua nei he pakeke ake te putake o ana tuhinga. Ko tana tuhinga he rereke ki te tuhinga Kariki kua riro ma te Matiu 28: 18-20 e panui penei ana "Na ka whakatata a Ihu ki a ratou, ka mea ki a ratou, Kua hoatutia katoatia ki ahau i te rangi me te whenua. Haere. 19 Whakaakona ratou ki te pupuri i nga mea katoa i whakahaua atu nei e ahau ki a koe a ake tonu atu.  Kia mahara he aha te katoa o te "Haere" e ngaro ana i konei ka whakatauritea ki te irava 19 e mohiotia ana e taatau i roto i nga Paipera i enei ra. Ko tenei tuhinga katoa a Matiu kaore he hononga ki nga tuhinga Kariki o te 14^th Rautau, tetahi tuhinga Kariki ranei e mohiotia ana i tenei ra, na ehara i te whakamaoritanga. He ahua rite ki a Q, Codex Sinaalty, te whakaputanga Syriac tawhito, me te Rongopai Coptic o Tamati kaore nei i uru atu a Hem-Tob, ko nga tuhinga i ngaro i nga wa onamata a i kitea ano i muri o te 14^th rautau He tino whakamere mo te Hurai ehara i te Karaitiana kei roto hoki te ingoa atua 19 wa kei a tatou nga Kyrios (Ariki) i tenei ra.[xxv] Akene ko te Matiu 28:19 he rite ki te putanga Syriac tawhito e ngaro ana i tenei whiti. Ahakoa kaore e taea te whakamahi i nga korero nei kia tino whai kiko hoki mo te Matiu 28:19, e tino whai kiko ana ki te korerorero.

Tuhinga o mua (35 AD ki te 108 AD)

Ko etahi tauira o nga mea i pa ki nga tuhinga ko:

Epiti ki nga Philadelphians - Ko te tuhinga tokotoru a te Matiu 28:19 kei roto noa i te tuhinga roa o te roanga. Ko te tuhinga roa o te rerenga roa e mohiotia ana ko te mutunga o te 4^th-Roha whakatipuranga i runga i te takahuri iho o te tau waenga waenga, i whakawhanuitia hei tautoko i te tirohanga a te tokotoru Ko tenei kuputuhi honohono kei roto te rerenga Waenganui whai muri i te hekenga Roa.[xxvi]

Epiti ki a Piripi - (Upoko II) I whakaaetia tenei tuhinga he korero teka, arā, ehara na Ignatius i tuhi. Tirohia https://en.wikipedia.org/wiki/Ignatius_of_Antioch . Ano hoki, i te wa e panui ana tenei tuhinga teka, «No reira atoa te Fatu, a tono ai oia i te mau aposetolo e faariro i te mau fenua atoa ei p disciplesp, ua faaue ia ratou« ia bapetizo i te i‘oa o te Metua, e no te Tamaiti, e no te Varua Maitai,[xxvii]

te tuhinga Kariki taketake o te pukapuka ki a Piripi i tenei wahi i konei he "iriiri i runga i te ingoa o tana Karaiti ”. Kua whakakapihia e nga kaiwhakamaori o enei ra te whakamaoritanga Kariki i roto i te tuhinga me te tuhinga Matiu 28:19 e mohiotia ana e tatou i enei ra.

Korero mai i nga Tohunga rongonui

Ko nga korero a Peake mo te Paipera, 1929, whaarangi 723

Mo nga korero o Matiu 28:19, e kii ana, "Ko te Hahi o nga ra tuatahi kaore i aro ki tenei whakahau o te ao, ahakoa i mohio ratou. Ko te whakahau kia iriiri ki nga ingoa e toru, he roa ake te whanui o te akoako. Hei utu mo nga kupu "iriiri… Wairua" me korero noa e tatou "ki toku ingoa, arā (hurihia nga iwi) ki te Whakapono, ki te “I runga i toku ingoa" … ”().”[xxviii]

James Moffatt - The Historical New Testament (1901) i tuhia i te p648, (681 ipurangi ipurangi)

I konei ka kii te kaiwhakamaori o te Paipera a James Moffatt e pa ana ki te whakaputanga tokotoru o te Matiu 28:19, "Ko te whakamahi i te tikanga iriiri no tetahi tau i muri mai o nga apotoro, nana nei i whakamahi te kupu ngawari mo te iriiri ki te ingoa o Ihu. Mena i whakamahia tenei kupu me te whakamahi, he miharo na te kore e ora etahi tohu o te kupu; kei reira tonu te korero tuatahi mo taua mea, kei tua atu o tenei waahanga, kei Clem. Rom. me te Didache (Justin Martyr, Apol. i 61). ”[xxix]

He maha nga maatauranga e tuhi ana i nga kupu rite tonu nga kupu me nga whakatau ano i kapea ki konei mo te poto.[xxx]

Opaniraa

• Ko nga taunakitanga nui o te karaipiture ko nga Karaitiana o mua i iriiria i runga i te ingoa o Ihu, kaore he mea ke atu.
• he no i tuhia te whirinaki pono o te tauira Tuatahi mo te iriiringa i mua i te pokapū o te rau tau tuarua, ahakoa tonu, kaore i te kii i te Matiu 28:19. Ko enei ahuatanga e kitea ana i roto i nga tuhinga kua whakarapopototia hei Tuhinga o nga Papa Matua o te Hahi, kei roto i nga tuhinga teka o te putake ruarua me te (i muri mai) te whakaipoipo.
• Tae atu ki te wa iti rawa o te wa o te Kaunihera Tuatahi o Nicaea i te 325 AD, ko te waatea o Matiu 28:19 kei roto anake nga kupu "I runga i toku ingoa" i korerohia e Eusebius.
• No reira, ahakoa kaore e taea te whakaatu me te kore ruarua, kaore pea i te mutunga o te 4^th Rau tau ko te whiti i roto i a Matiu 28:19 i whakarerekehia kia rite ki te, na te nuinga o te waa e ako ana mo te Tokotoru. Ko tenei waa waa ka whai ake ko te wa ano i whakarerekehia ai etahi tuhinga Karaitiana o mua kia rite ki nga tuhinga hou o Matiu 28:19.

 

Hei whakarapopototanga, no reira me penei te korero a Matiu 28:19:

Na ka whakatata a Ihu, ka korero ki a ratou, ka mea, Kua tukua katoatia mai ki ahau i te rangi, ai runga i te whenua. ¹⁹ Na reira haere, meinga hei akonga nga iwi katoa. e iriiri ana i a ratou i runga i toku ingoa,[xxxi] ²⁰ Akona ratou kia mau ki nga mea katoa i whakahaua e ahau ki a koe. Na, titiro! Ko ahau hei hoa mo koutou i nga ra katoa, a te mutunga ra ano o te ao. ”.

kia haere tonu…

 

I te Wahanga 3, ka tirohia nga paatai ​​a enei whakatau mo te waiaro o te Whakahaere me tana whakaaro mo te iriiri i roto i nga tau.

 

 

[i] https://www.ccel.org/ccel/s/schaff/anf01/cache/anf01.pdf

[ii] https://ccel.org/ccel/justin_martyr/first_apology/anf01.viii.ii.Lxi.html

[iii] https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf05.vii.iv.ii.html

[iv] https://onlinechristianlibrary.com/wp-content/uploads/2019/05/didache.pdf

[v] "I roto i nga tuhinga kua whakakahoretia, me kii hoki ko nga Mahi a Paora, me te Kaikaranga e kiia nei ko te Hepara, me te Apocalypse a Pita, me era atu o nga pukapuka a Panapa. me nga mea e kiia nei ko nga Akoranga a nga Apotoro; hei taapiri hoki, e ai ki taku, ko te Apocalypse a Hoani, mena e tika ana, ko etahi, i ki ra ahau, ka paopao, engari ko etahi e akomanga ana me nga pukapuka e manakohia ana. ”

https://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0265-0339,_Eusebius_Caesariensis,_Historia_ecclesiastica_%5bSchaff%5d,_EN.pdf wh.275 Nama whaarangi Pukapuka

[vi] https://en.wikipedia.org/wiki/Didache

[vii] "I roto i nga tuhinga kua whakakahoretia, me kii hoki ko nga Mahi a Paora, me te Kaikaranga e kiia nei ko te Hepara, me te Apocalypse a Pita, me era atu o nga pukapuka a Panapa. me nga mea e kiia nei ko nga Akoranga a nga Apotoro; hei taapiri hoki, e ai ki taku, ko te Apocalypse a Hoani, mena e tika ana, ko etahi, i ki ra ahau, ka paopao, engari ko etahi e akomanga ana me nga pukapuka e manakohia ana. ”

https://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0265-0339,_Eusebius_Caesariensis,_Historia_ecclesiastica_%5bSchaff%5d,_EN.pdf wh.275 Nama whaarangi Pukapuka

[viii] https://www.newadvent.org/fathers/250103.htm

[ix] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_de_05_book3.htm

[X] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_de_05_book3.htm

[xi] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_de_05_book3.htm

[xii] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_de_11_book9.htm

[xiii] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_theophania_05book4.htm

[xiv] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_theophania_05book5.htm

[xv] http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_theophania_05book5.htm

[xvi] https://books.google.ca/books?id=R7Q_DwAAQBAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&hl=en&pli=1&authuser=1#v=snippet&q=%22in%20my%20name%22&f=false

[xvii] https://books.google.ca/books?id=R7Q_DwAAQBAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&hl=en&pli=1&authuser=1#v=snippet&q=%22in%20my%20name%22&f=false

[xviii] https://www.newadvent.org/fathers/2504.htm

[xix] https://ia902906.us.archive.org/22/items/encyclopediaofreligionandethicsvolume02artbunjameshastings_709_K/Encyclopedia%20of%20Religion%20and%20Ethics%20Volume%2002%20Art-Bun%20%20James%20Hastings%20.pdf  Panuku kia tata ki te 40% o te pukapuka katoa ki raro ki te upoko "Baptism (Early Christian)"

[xx] https://www.earlychristiancommentary.com/eusebius-texts/ Kei roto nga hitori o te Haahi, Chronicon, Contra Hieroclem, Demonstratio Evangelica, Theophania me etahi atu tuhinga iti ake.

[xxi] Ranei "i te ingoa o Ihu Karaiti"

[xxii] https://en.wikipedia.org/wiki/Gnosticism

[xxiii] Metzger, B. (1972). Nga taunakitanga Patristic me nga Kupu Kupu o te Kawenata Hou. Rangahau o te Kawenata Hou, 18(4), 379-400. doi:10.1017/S0028688500023705

https://www.cambridge.org/core/journals/new-testament-studies/article/patristic-evidence-and-the-textual-criticism-of-the-new-testament/D91AD9F7611FB099B9C77EF199798BC3

[xxiv] https://www.academia.edu/32013676/Hebrew_Gospel_of_MATTHEW_by_George_Howard_Part_One_pdf?auto=download

[xxv] https://archive.org/details/Hebrew.Gospel.of.MatthewEvenBohanIbn.ShaprutHoward.1987

[xxvi] https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf01.v.vi.ix.html

[xxvii] https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf01.v.xvii.ii.html

[xxviii] https://archive.org/details/commentaryonbibl00peak/page/722/mode/2up

[xxix] https://www.scribd.com/document/94120889/James-Moffat-1901-The-Historical-New-Testament

[xxx] Wātea i runga i te tono a te kaituhi.

[xxxi] Ranei "i te ingoa o Ihu Karaiti"