Njem Nchọpụta Banyere Oge - Nkebi 6

Njem ahụ Na-abịaru Nso, mana Nchọpụta ka na-aga n'ihu

Edemede nke isii a na usoro anyị ga-aga n'ihu na "Njem nke Nchọpụta Site Na Oge" malitere na isiokwu abụọ gara aga site na iji akara amaokwu na gburugburu ebe anyị nwetaworo site na nchịkọta nke isiakwụkwọ nke Bible site na isiokwu (2) na (3) na usoro isiokwu a. na Ajụjụ maka ntụgharị uche na ederede (3).

Dịka n’isiokwu ndị bu ụzọ, iji hụ na njem ahụ dị mfe iso, a ga-ehota akụkụ Akwụkwọ Nsọ ndị a tụlere ma na-atụle iji mee ntụnaka zuru ezu, na-eme ka ịgụghachi ihe ọzọ na amaokwu a ga-ekwe omume. N’ezie, a na-agba onye na-agụ ume ka ọ gụọ akụkụ ndị a na Bible ozugbo ma ọ bụrụ na ọ ga-ekwe omume.

N’isiokwu a, anyị ga-eleba anya n’ihe ndị a ma mee nchọnchọ ndị ọzọ n’ụzọ:

• Ederede nke Akwụkwọ Nsọ ndị gbara ọkpụrụkpụ (aka iso)
  • Daniel 9 - Oge afọ nke Daniel kwụsịrị site na mbibi Jerusalem rue Saịrọs
  • 2 Ihe E Mere 36 - Paykwụ ofbọchị Izu Ike abụghị afọ a kara aka
  • Zekaraịa 1 - afọ 70 nke ọmụma amamịghe oge dị iche rue afọ 70 nke ohu
  • Hagaị 1 & 2 - Ewughachiri ụlọ-nsọ
  • Zekaraịa 7 - Ibu ọnụ maka afọ 70 dị iche na afọ 70 nke oru
  • Aisaia 23 - agagh echezọ Taịa rue oge ozo ozo nke 70

11. Daniel 9: 1-4 - Nghọta Daniel na Afọ nke Daniel

Oge Edere: Ọnwa ole na ole sochiri ọdịda Saịrọs na Daraịọs

Akwụkwọ Nsọ: "N'afọ mbụ nke Darayọs nwa Ahaịshọrọs, onye si na mkpụrụ ndị Midia, onye e mere eze alaeze nke ndị Kaldia; ² N’afọ mbụ nke ọchịchị ya, mụ onwe m, Daniel, ji akwụkwọ ndị ahụ ghọta ọnụọgụ afọ nke okwu Jehova ruru Jeremaịa onye amụma ntị maka imezu mbibi Jeruselem, ya bụ, afọ iri asaa. ³ M wee chee ihu m n’ebe Jehova bụ́ ezi Chineke nọ, ka m jiri ekpere na arịrịọ na-ebu ọnụ na ákwà mkpe na ntụ. ⁴ M wee malite ikpeku Jehova, bụ́ Chineke m, ikwupụta m, sị:"

Afọ ole ga-emezu ma mezue mbibi ahụ[I] (mebiri emebi) nke Jerusalem n'ihe metụtara Babilọn ka ọ dara na (a) Jeremiah 25 “Jeere Babilọn 70 afọ” na (b) Jeremiah 27 "Maka Babilọn 70 afọ"[Ii] emechaala. Nke ahụ bụ ihe Daniel ghọtara. N’ihi na n ’ngọzi Jehova na mmụọ nsọ ya dị n’elu Daniel, a kpaliri anyị ịjụ ajụjụ ndị a:

Gini kpatara na Daniel achoputaghi ihe banyere 1^st Afọ nke Darayọs onye Mede (mgbe ọdịda nke Babilọn gasịrị) mgbe afọ 70 nke Jeremaịa ga-agwụ? Ọ nwere ike ịbụ n'ihi?

• A na-aghọta amụma mgbe o mezuchara, ọ bụghị tupu, na
• mmalite mmalite nke afọ 70 bụ abụghị ihe doro anya, n'agbanyeghị na ọ maara nke ọma mgbe e bibiri Jerusalem na 19^th afọ (18)^th afọ regenal) nke Nebukadneza? (Ezikiel nọ na Babilọn ma dekọ na mbibi nke Jerusalem mere mgbe ọ natara ozi sitere n’aka onye mgbapụ ọhụụ dịka edere na Ezikiel 33:21[iii], na o doro anya na Daniel gaara amata site na ebe a, ya na site na ijere Eze Nebukadneza ozi.)
• N’ihi (ii) mmalite mmalite anaghị apụta ìhè, enweghị ụzọ ị ga-esi gbakọọ ụbọchị njedebe tupu. Ọ bụrụ na Daniel mara afọ 70 bidoro na mbibi ikpe-azụ nke Jerusalem, ọ gaara agụta ngwa ngwa n’iru.

Ọ bụghị n'ihi:

(a) ọ chọpụtara na afọ 70 agwụla na 539 TOA mgbe ọdịda nke Babilọn gasịrị ihe omume ahụ. N'ezie, ọ ghaghi i haveomi na ya bụ onye nyere aka n’ikwe mmezu nke amụma Jeremaịa site n’ịkọwara Belshaza ihe ahụ edere na mgbidi ahụ, nke e dekọrọ na Daniel 5:26 ebe o kwuru: “Nke a bụ nkọwa okwu a: Mana, Chineke nwere ọnụ ọgụgụ ụbọchị alaeze gị na emechaala ya (wetara ya na njedebe) ”.

(b) Ọ bụrụ na oge nke 70 afọ metụtara mbibi ndị a kpọtụrụ aha na ha Daniel 9: 2, enwere ọ dịkarịa ala isi mmalite abụọ, (1) oge nnọchibido na-eduga na ọnwụ nke Jehoyakim na 11^th Afọ na-eduga ná ndọrọ n'agha nke Jehoachin, na (2) mbibi ikpeazụ nke Jerusalem. E nwekwara ike ịbụ onye nke atọ, 4^th afọ Jehoyakim. (Lee Jeremaịa 25: 17-26 na Akụkụ 5 nke usoro a)

N'ikpeazụ (c), ọ bụrụ na oge metụtara ofufe na ịchịkwa Babilọn, ọ garaghị doo anya ụbọchị aga-agụ site na ya.

• Ọ bụ mgbe Babilọn wepụrụ isi obodo Asiria ma ghọọ ike ụwa na-achị?
• Ma ọ bụ, mgbe Nebukadneza gburu eze Asiria ikpeazụ Assur-uballit III?
• Ma ọ bụ, mgbe Babilọn wakporo Juda iji gosi na ọ bụ ya ka o ruuru Jehoyakim?
• Ma ọ bụ, mgbe Babilọn meriri nnupụisi nke Jehoyakim?
• Ma ọ bụ, mgbe Babilọn weghaara ndị mbụ a dọọrọ n’agha ma ọ bụ ọnụ ọgụgụ kasịnụ nke ndị a dọọrọ n’agha 3 ọnwa mgbe ọnwụ Jehoyakim gụnyere Jehoachin?
• Ma ọ bụ, mgbe Babilọn mechara bibie Jerusalem kpamkpam na 19^th afọ nke Nebukadneza.

N’agbanyeghi na Daniel gh otara na oge nke 70 ah ka emezuzuru ma] b z], ya gh] gh] ta ihe d required mkpà iji mee ka nd Jews Juu laghachi. Daniel wee kpechitere ndị ya ekpere maka mgbaghara mmehie dịka ọ chọpụtara site na Diuterọnọmi 4: 25-31[iv], 1 Eze 8: 46-52[v], na Jeremiah 29: 12-29, ka e wee hapụ ndị Juu ka ha nwee ike ịlaghachi n'ala nna ha. Jehova nụrụ ma nabata ekpere ya n'ihi ndị Juu ma kpalie Saịrọs inye iwu ya nke mere ka o kwe mee ka ndị Juu laghachi Jeruselem ma malite iwughachi ya. Nke a bụ na 1^st afọ nke Saịrọs na-achị Babilọn. Aghọta ihe a dika 539 TOA / 538 TOA. Ọ bụkwa 1^st Afọ nke Daraịọs onye Mede nke chịrị ma ọ dịkarịa ala otu afọ na Babịlọn.

Ajụjụ: Daniel dị afọ ole mgbe ọ dabara na Saịrọs meriri Babilọn?

Daniel 1: 1-6 na-egosi na ekutara Daniel na Babilon na 3^rd ma ọ bụ 4^th Afọ Jehoyakim. Eleghị anya ọ ga-afọworị afọ 8 ma ọ bụ karịa karịa n’oge ahụ ka ị nwee ncheta oge ahụ na ịbụ onye a họọrọ.

• N'okpuru akụkọ banyere mbibi nke afọ 48, mgbe Babilọn dara, ọ ga-abụ 75 afọ (8 + 8 + 11 + 48 = 75). (Afọ 8 + afọ 8 fọdụụrụ ọchịchị Jehoyakim + Afọ 11 afọ Zedekaịa wee daa na Jerusalem + afọ 48 Mgbe Ọdịda nke Jerusalem gasịrị (586 TO rue ọdịda nke Babilọn 539 TOA).
• N'okpuru akụkọ banyere mbibi ahụ dị afọ 68, ọ ga-abụrịrị afọ 95 (8 + 8 + 11 + 68 = 95). N’oge agadi a, Daniel agaraghị enwe ike ịnọ n’iru ya nke ọma n’alaeze Daraịọs onye Mede na Saịrọs onye Peshia. (Daniel 6:28).

Afọ 4.11 nke Daniel n’okpuru ọnọdụ abụọ ahụ.

Main Discovery Number 11: Daniel chọpụtara na afọ 70 nke ohu Babilọn agwụla ugbu a mgbe ọ tụgharịrị ihe odide na mgbidi ahụ nye Eze Belshaza nke Babilọn (Ọ bụghị afọ 2 mgbe e mesịrị). O yiri ka Daniel ọ ga-anwụ n'oge mbibi Saịrọs nke Babilọn ma ọ bụrụ na mbibi ikpeazụ nke Jerusalem bụ 607 TOA na oge ije biri afọ 68, kama inwe ọganihu dị ka akụkọ Bible si kwuo.

12. 2 Ihe E Mere 36: 15-23 - Oru iji mezuo afọ 70 ahụ e buru n'amụma, Sabbathbọchị Izu Ike iji kwụọ ụgwọ

Oge Oge: Nchịkọta, site na tutu mbibi nke Jerusalem, rue ọdịda nke Babilọn ruo Saịrọs na Darayọs

Akwụkwọ Nsọ: "Jehova, bụ́ Chineke ndị nna nna ha wee zitere ha site n'aka ndị ozi ya, na-ezigakwa ugboro ugboro, n'ihi na o nwere ọmịiko maka ndị ya na ebe obibi ya. ¹⁶ Ha wee na-eme ndị ozi ezi Chineke ihe ọchị, na-eleda okwu ya anya, na-akwa ndị amụma ya emo, ruo mgbe ọnụma Jehova lara elu megide ndị ya, ruo mgbe ọgwụgwọ adịghị.

¹⁷ O wee bulie eze ndị Kaldia ibuso ha agha, o wee jiri mma agha gbuo ụmụ okorobịa ha n'ụlọ nsọ ha, o nweghị ọmịiko maka nwa okorobịa ma ọ bụ nwa agbọghọ na-amaghị nwoke. O nyefere ihe niile n'aka ya. ¹⁸ Arịa niile nke ndị ezi Chineke, ma ndị ukwu na ndị nta, na akụ̀ dị n'ụlọ Jehova na akụ̀ eze na nke ndị o mere ndị isi, o buuru ya na Babịlọn. ¹⁹ O wee gbaa ụlọ ezi Chineke ọkụ ma kwatuo mgbidi Jeruselem; Ha gbakwara ụlọ elu ya niile ọkụ na arịa ya niile dị mma, ka o wee bibie ya. ²⁰ O me-kwa-ra ka ndi fọduru site na mma-agha emere ka ha je biri na Babilon, ha we buru ndi ya na umu ya buru oru rue mgbe ochichi Peasia malitere ịchị; ²¹ iji mezuo ihe Jehova kwuru site n'ọnụ Jeremaya, ruo mgbe ala ahụ kwụrụ ụgwọ ụbọchị izu ike ya. Ubọchi nile nke tọb lyingọrọ n'efu ka o debere ubọchi-izu-ike, imezu ọgu arọ atọ."

 Edere ebe a ka akụkọ ihe mere eme ma ọ bụ nchịkọta nke ihe mere n'oge gara aga kama ibu amụma banyere ihe ndị ga - eme n’ọdịnihu.

O mere ka a mata otú ndị Israel / ndị Juda si nọgide na-eme ihe jọrọ njọ n'anya Jehova ma na-enupụrụ Nebukadneza isi. Nke a mere n'akụkụ ndị eze atọ atọ ikpeazụ nke Juda: Jehoịakim, Jehoiakin na Zedekaya. Ma ndị eze ma ndị obodo jụrụ ozi ịdọ aka ná ntị nke ndị amụma Jehova. N’ihi ya, Jehova mechara kwe ka Nebukadneza bibie Jeruselem ma gbuo ọtụtụ n’ime ndị ahụ a chụgaraghị. Ihe ndị fọrọ afọ ga-adọrọ gaa Babịlọn ruo mgbe ndị Peshia ga-ejide Babịlọn iji mezuo amụma Jeremaya. Ka ọ dịgodị, ala kwụrụ ụgwọ maka ọtụtụ Sabbathbọchị Izu Ike ndị leghaara anya[vi] ruo na ngwụcha nke afọ 70 ohu na Babilọn.

Nyochaa amaokwu nke 20 -22 na-ekpughe ihe ndị a:

Amaokwu 20 kwuru: O me-kwa-ra ka ndi fọduru site na mma-agha emere ka ha je biri na Babilon, ha we buru ndi ya na umu ya buru oru rue mgbe ndi Peasia malitere ịchị.”. Nke a na-egosi na n’agha a na-eme n’oge Zedekaịa, mmadụ ole na ole ka a dọọrọ n’agha. E bubularị ọtụtụ ihe dị na Juda n'oge ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke Jehoachin ma ugbu a egbuola ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị fọdụrụ n'oge ahụ n'ihi mmezu nke Jeremaịa 24. Ọzọkwa, ohu ahụ kwụsịrị mgbe Midia na Peshia weghaara Babilọn wee malite ịchị eze Babịlọn, ọ bụghị mgbe nke ahụ gasịrị.

Amaokwu 21 na-ekwu, sị: “iji mezuo ihe Jehova kwuru site n'ọnụ Jeremaya, ruo mgbe ala ahụ kwụrụ ụgwọ ụbọchị izu ike ya. Allbọchị niile nke ịtọgbọrọ n’efu ka o debere Sabbathbọchị Izu Ike, imezu afọ 70.Onye dere akwụkwọ Ihe E Mere (Ezra) kwuru ihe kpatara ha ji jeere Babilọn ozi. Ọ dị okpukpu abụọ,

(1) imezu amụma Jeremaya buru n’aka Jehova na

(2) ka ala ahụ tọgbọrọ n’efu maka oge ahụ iji kwụọ ụgwọ ụbọchị izu ike ya dịka Levitikọs 26 chọrọ: 34.

Payingkwụ ụgwọ ụbọchị izu ike a ga-emezu ma ọ bụ gwụchaa na afọ 70. Kedu afọ 70? Jeremaịa 25: 13 kwuru,mgbe afọ 70 zuru (agwuworị), aga m aza ajụjụ maka eze nke Babilọn na mba ahụ”. Yabụ, afọ 70 kwụsịrị site na ọkpụkpọ oku ka ọ zaa ajụjụ maka Eze nke Babilọn, ọ bụghị ịlaghachi na Juda, ma ọ bụ nnabata akaụntụ nke Saịrọs onye Peasia dị ka Eze nke Babilọn.

Akụkụ Akwụkwọ Nsọ ekwughi "afọ 70 lara n'iyi" ma ọ bụ "afọ 70 a chụpụrụ achụpụ", lee Jeremiah 42: 7-22 ebe obuna mgbe mbibi Jerusalem gachara, ha gaara adi na Judia. Kama o kwuru na ala ahụ debere ụbọchị izu ike, na-akwụ ụgwọ Sabbathbọchị Izu Ike ya na-edebeghị ruo mgbe emezuru afọ iri asaa ahụ Jeremaịa nyere. Ihe iwu na okwughari ekwuputaghi ka ewee debe ubochi izu-ike ka o buru iri-asaa, ma oge nile nke Juda lara n’iyi zuru ezu ikwughachi ubochi izu-ike nke ewezugaworo.

Oge chọrọ oge iji kwụọ ụgwọ iji debe thebọchị Izu Ike? Ọ bụrụ otu a, na gịnị ka ekwesịrị ịgbakọ ya?

Ọ bụrụ na anyị ewere afọ 70 dị ka oge achọrọ, anyị ga-ahụ ihe ndị na-esonụ: N’agbata 587 TOA na 1487 TOA (ihe dị ka n’oge anyị banyere Kenan) bụ narị afọ itoolu na iri iteghete nke iri na asatọ. 900 x 18 Afọ Izu Ike kwa afọ bụ 18 afọ. N’agbata afọ 8 TOA (mmalite nke ọchịchị Rehoboam) na 144 TOA (mbibi nke Jerusalem) bụ narị afọ anọ na okirikiri nke jubile 987 nke pụtara afọ 587 (400 × 8) ma nke a chere na afọ iri asaa nke izu ike bụ ihe eleghara anya maka otu n’ime afọ ndị a. Nke a na-eme ka o doo anya na ọ gaghị ekwe omume gbakọọ ọnụ ọgụgụ afọ ole a chọrọ ka a kwụọ, ma ọ bụ enweghị oge mmalite dị mma ma ọ bụ nke doro anya iji kwado afọ 64 ma ọ bụ 8 afọ izu ike. Nke a ga-egosi n’ezie na offkwụ ofbọchị Izu Ike abụghị nkwụghachi ụgwọ a kapịrị ọnụ, kama ọ bụ oge zuru oke gafere n’oge ịtọgbọrọ n’efu iji kwụghachi ụgwọ e ji.

Nke ikpeazu, mana isi okwu dị mkpa bụ na enwere nnukwu uru n’inwe ogologo tọgbọrọ n’efu n’afọ 50 karịa afọ 70. Site na afọ 50 nke ịtọgbọrọ n’efu na ndọrọ n’agha, ihe dị mkpa maka ntọhapụ ha wee laghachi na Juda n’afọ Jubili (50)^th) ndị Juu na-alọta alọta, agaghị ejekwa ozi ruo ụbọchị izu ike zuru ezu ná mba ọzọ. 587 TOA rue 538 TOA bu afọ 49. 538 TOA bụ afọ mbụ (ugwu) nke Saịrọs Onye Ukwu na afọ o wepụtara ha. Afọ Jubili (50)^th otu afọ) bụ afọ ahụ ha lọghachiri na Juda ma nwee ike ịmalite iwughachi ya.[vii]

Dika 2 Ihe E Mere 26: 22,23 kwuru “N’afọ mbụ nke Saịrọs eze Peshia, ka e wee mezuo okwu Jehova site n’ọnụ Jeremaya, Jehova kpaliri mmụọ Saịrọs eze Peshia, o wee mee ka a nụ alaeze ya dum, na-asị. “Nke a bụ ihe Saịrọs eze Peshia kwuru 'Alaeze niile nke ụwa Jehova bụ́ Chineke nke eluigwe nyere m,…. Onye ọ bụla n'etiti unu n’etiti ndị ya niile, ka Jehova, bụ́ Chineke ya, nọnyere ya. Ya mere, ka ọ gbagoo. '”

Afọ nke Jubili nke 4.12 maka ala ịkwụ ụgwọ afọ izu ike ya furu efu wee wepụta ya n'afọ Jubili.

Nọmba Nchọpụta bụ isi 12: Ala nke Juda zuru ike zuru ezu iji mezuo afọ izu ike ya. Ntugharị na ntọhapụ nke ndị Juu a kpọgara na Babilọn na njedebe ikpeazụ nke Jerusalem jikọtara ọnụ na mmalite na mmechi nke Afọ Iri Juu nke afọ 50.

13. Zekaraịa 1: 1, 7, 12, 16 - Ka ebere na Jerusalem na Juda, nke iwe wesoro afọ 70 a.

Edere ya: - Afọ 19 mgbe ọdịda nke Babilọn ruo Saịrọs na Darayọs

Akwụkwọ Nsọ: "N'ọnwa nke asatọ, n'afọ nke abụọ nke ọchịchị Darayọs, okwu Jehova ruru Zekaraya nwa Berekaya nwa Ido onye amụma ntị, sị: ² Jehova wesara nna nna unu hà iwe nke ukwuu. '' 'N'ụbọchị nke iri abụọ na anọ nke ọnwa iri na otu, ya bụ, ọnwa Shibat, n'afọ nke abụọ nke ọchịchị Darayọs, okwu Jehova ruru Zekaraya ntị. iah nwa Beriaya nwa Ido onye amụma, na-asị: ' ^'12 Mmụọ ozi Jehova wee zaa, sị: “Jehova nke ụsụụ ndị agha, ruo ole mgbe ka ị na-agaghị emere ebere na obodo ndị dị na Juda, bụ́ ndị ị gọnarịrị afọ iri asaa ndị a?” ', ^'16 “Ya mere, nke a bụ ihe Jehova kwuru, 'M ga-alaghachi Jeruselem na ebere. A ga-ewuru ụlọ m n'ime ya, ”ka Jehova nke ụsụụ ndị agha kwuru,“ a ga-agbatị eriri e ji atụ̀ ihe n'elu Jeruselem. ”"

Edere ihe a na 11^th ọnwa nke 2^nd Afọ nke Daraịọs Onye Ukwu n'ihe dị ka 520BC[viii]. Zekaraịa dere, sị:Mọ-ozi nke Jehova we si, Jehova nke usu nile nke ndi-agha, rùe ole mb youe ka I gholdbholdochi ebere-gi na Jerusalem na obodo nile nke Juda, onye fesara gi iwe afọ ndia na 70?”

Gịnị bụ ihe gbara gburugburu Zekaraya? E wughachighi ụlọ nsọ ahụ n'ihi ihe mgbochi nke ndị mmegide na-eme dị ka edepụtara ya Ezra 4: 1-24. Nke a dịgidere na njedebe nke ọchịchị nke Saịrọs (9 nke 11 afọ karịrị Babilọn), ọchịchị Ahasuerus (ikekwe aha ocheeze nke Cambyses II nwa nwoke nke Saịrọs, afọ 8) na Artaxerxes (ikekwe aha ocheeze nke Bardiya weghaara , ikekwe ọ bụ onye weurper ma ọ bụ nwanne nke Cambyses, ọnwa 7 kachasị) ruo ọchịchị Darius onye Peasia (Onye Ukwu). Saịrọs atọhapụwo ha ma jiri ịnụ ọkụ n'obi laghachi na iji wughachi Jerusalem na Juda, na ụlọ-nsọ, ma ịnụ ọkụ n'obi a wepụrụ ngwa ngwa n ’ọpụpụ na mmegide na-aga n’ihu.

Ọzọkwa, amaokwu 16 '“M ga-alaghachi Jeruselem na ebere. A ga-ewuru ụlọ nke m n'ime ya, ” na-egosi na ọ ka ga-abụ ọdịnihu site na ụbọchị ahụ mgbe Jehova ga-emere Jerusalem ebere ma hụ na e wughachiri ụlọukwu ya.

Afọ iri asaa a, ya mere, ọ ga-ekwu maka afọ 70 site na ụbọchị edere. Ọ bụrụ na anyị laghachi azụ na 70 TOA ruo 520^th ọnwa 589 TOA anyị nwere afọ 69, afọ laghachi na 11^th ọnwa 590 TOA bu 70^th afọ. N'okpuru usoro ọgụgụ oge ụwa, mere mmalite ọ bụla metụtara n'etiti 11^th ọnwa 590 TOA na 11^th ọnwa 589 TOA nke ga-adakọ n'oge a?

Ee, mmalite nke nnọchibido nke Jerusalem na Zedekaịa nke 9^th Afọ (589 BCE agụmakwụkwọ oge ochie) na 10^th ọnwa nke dị na 70^th afọ.[ix] Ọ bụrụ na anyị nwara iji oge 68 nke Mpụga na Mbibi site na ọdịda Babilọn wee daa mbibi Jerusalem, ọ nweghị ihe dị mkpa ma ọ bụ ihe omume metụtara ya mere na 589 TOA ka ala Juda tọgbọrọ n'efu.

Nke a ọ bụ otu afọ 70-afọ Jeremaịa zoro aka na ya? Nkwubi okwu ezi uche dị na ya anyị kwesịrị ịbịaru bụ Ee e! Enweghị ihe ọ bụla na akụkụ a nke Zekaraya na-ejikọ kpọmkwem ma ọ bụ na-atụdị aka na njikọ nke oge a nke 70 afọ na 70 afọ akpọtụrụ na Jeremaịa 25 ma ọ bụ Jeremaịa 29. Oburu na uzo ahu di na ogbaaghara gara aga (ndia na 70 ahu) oputara aka na nkpuru obi 70 nke Jeremaia, ma amaokwu ahu kwuru “ndị a[X] Afọ 70 ” na-egosi afọ 70 site ugbu a.

Fig 4.13 Jehova were iwe na Juda na Israel arọ iri asaa

Nọmba Nchọpụta Bụ́ Isi 13: Oge 70 nke ekwuru banyere Zekaraya apụtaghị n'ife ohu, kama ọ bụ amamikpe.

 

Hagaị 14: 1, 1, 2 & Hagaị 4: 2-1 - Agbamume ka ha maliteghachi iwughachi ụlọ nsọ ahụ.

Edere: Afọ 19 mgbe ọdịda nke Babilọn ruo Saịrọs na Darayọs

Akwụkwọ Nsọ: "N'afọ nke abụọ nke ọchịchị Darayọs eze, n'ọnwa nke isii, n'abalị mbụ n'ọnwa ahụ, okwu Jehova ruru site n'ọnụ Hagaị onye amụma ruo Zerọbabel nwa Sheeltiel, gọvanọ Juda na Jọshụa nwa Jehọzadak, bụ́ nnukwu onye nchụàjà, na-ekwu ² “Nke a bụ ihe Jehova nke ụsụụ ndị agha kwuru, 'Ndị a kwuru, sị:“ Oge erubeghị, oge ụlọ Jehova, ka a ga-ewu ya.'

'N'ọnwa nke asaa, n'abalị iri abụọ na mbụ n'ọnwa ahụ, okwu Jehova ruru site n'ọnụ Hagaị onye amụma, sị: ² “Biko, gwa Zerọbael nwa Shieltiel, onye gọvanọ Juda, gwa Jọshụa nwa Jehọzadak nnukwu onye nchụàjà na ndị ọzọ ndị Izrel, sị, , ³ Nye n'ime unu bụ onye hụrụ ụlọ a n'ebube mbụ ya? Oleekwa otú unu si hụ ya ugbu a? Ọ́ dịghị ihe dị ka nke a n'anya unu? '

⁴ “'Ma ugbu a, dị ike, Zerọbabel,' ka Jehova kwuru, 'dị ike, Jọshụa nwa Jehọzadak, bụ́ nnukwu onye nchụàjà.'

“'Dị ike, unu ndị niile bi n'ala a,' ka Jehova kwuru, ma rụọ ọrụ. '

“'N'ihi na m nọnyeere unu,' ka Jehova nke ụsụụ ndị agha kwuru. '”"

Haggai dere na 2^nd Afọ nke Daraịọs Onye Ukwu. Anyị maara nke a site na (13) Zekaraya 1: 12. Enyere Hagaị na Zekaraịa ozi sitere n’aka Jehova ime ka ndị Juu dịghachi ndụ ka ha laghachite wee gaa n’ihu wee gwụchaa iwughachi Templelọ Nsọ ahụ, nke ọ bụ naanị ntọala ya ka edobere. N’agbata afọ iri na asatọ kemgbe ọdịda nke Babilọn, ndị Juu agaala iwughachi ma dokwaa ụlọ ha (arụchasị ahụ), mana alaghachighị iwu ụlọ nsọ ahụ. Hagaị jụrụ na isi 18: 2, Amongnye n'etiti unu bu onye huru ulo a n'ebube mbu ya? Oleekwa otú unu si na-ahụ ya ugbu a? Ọ́ bụghị ya bụ nke a, dị ka ihe adịghị n'anya gị? ”

Afọ ole ka ndị a dị? Eeh, ụmụ nwoke ole ka ndị Juu hụrụla ụlọ arụsị gara aga ma nwee ike icheta etu ọ dị? 2^nd Afọ Dariọs dị ihe dị ka 520 TOA. Iji cheta ụlọ nsọ mbụ ahụ zuru oke, ọ ga-adịrị ha mkpa ikwu afọ 10 dịkarịa ala. Mgbe Zekaraya dere na ọ bụ 19 afọ mgbe ọdịda nke Babilọn = afọ 29 (10 + 19). Ọ bụrụ na oge a bụ afọ 68 site na mbibi nke ụlọ nsọ ruo ọdịda nke Babilọn (ya bụ, 607 TOA - 539 TOA), ha ga-abụ 97 afọ (29 + 68). Ọbụna otu afọ 5 dị na ọdịda nke Jerusalem (ọ bụrụ na e dere ya na 607 TOA) ga-abụ 92 n'oge 2^nd afọ Darayọs onye ukwu. Afọ ole 92 dị afọ ma ọ bụ 97-afọ ma ọ bụ karịa tọrọ gaara anwụ ruo mgbe ahụ na nke ka mkpa, mmadụ ole ga-echeta ụlọ-nsọ? Ọbụna na Western World nke oge a na nlekọta ahụike dị mma, enwere ndị 92 dị afọ na 100 dị obere. Ozo ndi di ndu weputara ya nye Hagai ikwuwa okwu a: I chetara ulo uku Solomon, olee ihe ihe i wuworo dika nke a?

Gịnị ma ọ bụrụ ọdịda ọdịda Jerusalem dị na 587 TOA? Nke ahụ ka ga - eme ka isiokwu nke Haggai bụrụ 77 afọ gbakwunyere. (10 + 48 + 19), ma ọ ga-ekwe omume[xi], kama ịbụ ihe na - agaghị ekwe omume. Afọ 10 + afọ 48 (mgbe ọdịda Jerusalem dasịrị tupu ọdịda ọdịda Babilọn) + afọ 19 (Ọdịda nke Babilọn rue Darius 2nd Afọ).

Anyi aghaghi icheta na akuko nke ndi emere ka ha jee biri na Babilon ka emere ka ha jee biri na Babilon, 11 site na mgbe mbibi nke Jerusalem mere ka ha di afo 88 gbakwunye na (10 + 11 + 48 + 19). (Afọ iri + na otu afọ + 10 (ala Zedekaịa na ọdịda nke Jerusalem) + afọ 11 (mgbe ọdịda Jerusalem dasịrị tupu ọdịda ọdịda Babịlọn) + afọ 48 (Ọdịda nke Babilọn ruo Dariọs nke Abụọ). Ya mere, eziokwu a na-enye ihe akaebe gbara ọkpụrụkpụ. na oge ahụ site na mbibi nke Jerusalem wee ruo na nloghachi nke Saịrọs nyere iwu bụ nanị afọ iri anọ na anọ, kama ịbụ afọ 19.

Fig 4.14 Icheta Ebube nke temple Solomon

Isi Nchọpụta Isi 14: Ọtụtụ ndị Juu merela agadi na-ahụ ka ewughachi ụlọ nsọ malitere na Darayọs the Great 2^nd otu afọ zuru ezu ma ha cheta ụlọ nsọ Sọlọmọn tupu mbibi ya. Nke a na - enye ohere maka oge 48 afọ kama nke oghere 68 afọ n'etiti mbibi ikpeazụ nke Jerusalem na ọdịda nke Babilọn na Saịrọs.

15. Zekaraịa 7: 1, 4-7 - Ibu ọnụ na 5^th Ọnwa na 7^th ọnwa na nke a maka Afọ 70

Edere: Afọ 21 mgbe ọdịda nke Babilọn ruo Saịrọs na Darayọs

Akwụkwọ Nsọ: "O wee ruo na n'afọ nke anọ nke ọchịchị Darayọs eze, okwu Jehova ruru Zekaraya, n'ụbọchị nke anọ nke ọnwa nke itoolu, ya bụ, na Chislev. ','⁴ Okwu Jehova nke ụsụụ ndị agha wee ruo m ntị ọzọ, sị: ⁵ “Gwa ndị ala ahụ niile na ndị nchụàjà, 'Mgbe unu buru ọnụ ma kwaa ákwá arịrị na ọnwa nke ise na n'ọnwa nke asaa, ma, ọ bụ afọ iri asaa ka unu butere m ọnụ. ọbụlagodi m? ⁶ Mgbe unu ga-eri ihe na mgbe unu ga-a drinkụ mmanya, ọ́ bụghị ya bụ ndị na-eri ihe, ọ bụghị ya bụ unu ndị na-a drinkingụ ihe ọ ?ụ ?ụ ahụ? ⁷ [Nu agaghị erube isi n'okwu Jehova kpọrọ site n'ọnụ ndị amụma mbụ, mgbe a na-ebi na Jeruselem, nweekwa udo, ya na obodo ya niile, na Negeb na Shefaịla. mmadu ebiri? '”"

Edere uzo a na 9^th ọnwa nke 4^th Afọ nke Eze Daraịọs (Onye Ukwu) na ihe dị ka 518 TOA[xii].

Ajuju nke ndi Ju laghachiri n’iru ndi nchu aja bu ndi a: Ndi ha kwesiri n’iru akwa na ibu onu na 5^th ọnwa dị ka ha na-eme kemgbe ọtụtụ afọ? Nzaghachi Jehova n’amaokwu 5 bụ ịgwa ndị nchụàjà na ndị mmadụ “(5) Mgbe i buru ọnụ ma kwara arịrị na 5^th ọnwa (ncheta mbibi nke Jerusalem na temple) na 7^th ọnwa (ncheta nke igbu Gedalaịa na ihe ndị ọzọ gbagara Ijipt) n'ihi na[xiii] Afọ 70, you buuru m ọnụ n'ezie? (6) Ma mgbe ị ga-eri ihe ma drinkụọ ihe ọ drinkụ ,ụ, ọ bụ na ị naghị eri onwe gị ma na-a forụ maka onwe gị? (7) Ọ bụ na ị gaghị erube isi n'okwu nile Jehova kwuru site n'ọnụ ndị amụma mbụ, ebe a na-ebi Jerusalem na obodo ndị gbara ya gburugburu…

Lee, Jehova na-eme ka isi okwu ahụ dị na 1 Samuel 15: 22 "Àjà nsure ọkụ na àjà nkịtị, Jehova na-enwe obi ụtọ dị ka irube isi n'ihe Jehova kwuru? Lee! Irube isi dị mma karịa àjà, ị toa ntị dịkwa mma karịa abụba ebulu. ” N'aka ozo, o bughi Jehova, ha ebughi ọnụ ma kwaa ákwá.

Kedu oge afọ 70 ndị a kpuchitere? Ha nọ na-ebu ọnụ, kwaa ákwá, ha chọkwara ịma ma ha kwesịrị ịkwụsị. Ya mere, oge ahụ nọ na-aga n'ihu n'oge ahụ, ya mere n'ụzọ ezi uche dị na ya ọ bụ 70 afọ na-ala azụ n'oge ahụ edere ma jụọ ajụjụ ahụ.

Ọ pụghị ịbụ oge ụfọdụ nke emezuru ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 20 afọ tupu 539 TOA. Ọ bụrụ na anyị laghachi azụ na 9^th ọnwa 587 TOA anyị nwere afọ 69, afọ laghachi na 9^th ọnwa 588 TOA bu 70^th afọ. N'okpuru usoro ọgụgụ oge ụwa, mere mmalite ọ bụla metụtara nke dị n'etiti 9^th ọnwa 588 TOA na 11^th ọnwa 587 TOA nke a ga-adakọ oge a? Dabere na usoro ọgụgụ oge ụwa, e bibiri Jerusalem na 587 TOA. Akwụkwọ-nsọ ​​na-edekọ ihe ndị a na-echeta na ha na-ebu ọnụ ma na-akwa ákwá dị ka nke ise^th ọnwa (mbibi nke Jerusalem) na 7^th onwa (igbu Gedalaya na ala lara n’iyi)[xiv] ntụgharị na 70^th otu afọ, na-arụ ọrụ site na afọ a na-ajụ ajụjụ ahụ.

Ọ bụrụ na anyị nwara iji oge 70 nke Mpụga na Mbibi sitere na Mbibi Jerusalem malite na 607 TOA, ọ nweghị ihe dị mkpa ma ọ bụ ihe omume metụtara ya mere na 588 TOA / 587 TOA nke bụ ụbọchị anyị rutere ma ọ bụrụ na anyị arụ ọrụ azụ afọ 70. site na 4^th Afọ nke Daraịọs na 518 TOA. Zekaraia na-ekwu maka otu oge nke 70 dị ka nke Jeremaịa buru n'amụma? Nkwubi okwu ezi uche dị na ya anyị kwesịrị ịbịaru bụ Ee e! Enweghị ihe ọ bụla na akụkụ a nke Zekaraya na-ejikọta oge a nke 70 afọ na 70 afọ akpọtụrụ na Jeremaịa 25 ma ọ bụ Jeremaịa 29.

Fig 4.15 - 70 afọ nke ibu ọnụ

Nọmba Nchọpụta Bụ́ 15: Afọ 70 nke e kwuru ọnụ na Zekaraịa 7 emetụtaghị afọ 70 ohu. Ọ na - ekpuchi site na afọ ede ihe na 4^th afọ nke Daraịọs Onye Ukwu laa azụ na mbibi ikpeazụ nke Jerusalem.

16. Isaiah 23: 11-18 - Tyre ndifre ke isua 70

Edere ihe karịrị afọ 100 tupu mbibi Jerusalem.

Akwụkwọ Nsọ: "¹¹ Jehova enyewo iwu megide Finishia, ikpochapụ ebe ndị e wusiri ike. ¹² O wee sị: “A mustụrịla ọ ,ụ, gị onye a na-emegbu emegbu, ada bụ́ Saịdọn. Bilie, gafere Kitʹim. Ọbụna n'ebe ahụ ọ dịghị izu ike gị. ” ¹³ Lee! Ala ndị Kaldia. Ndị a bụ Asiria abụghị onye ahụ — ha tọrọ ya ntọala maka ndị na-ebikwa ọzara. Ha ewuwo ụlọ elu-elu ha nile; ha agbafuwo ụlọ elu ya; otù onye edobewo ya dika ebe etiwara etikpọ. ¹⁴ Tienụ mkpu ákwá, unu ụgbọ mmiri Tashish, n'ihi na e bibiwo ebe unu e wusiri ike. ¹⁵ Ọ ga-erukwa n’ụbọchị ahụ Agaghị echezọ Taịa afọ iri asaa, otu ụbọchị nke otu eze. Afọ iri asaa ahụ ka ọ ga-eme Taịa dị ka n’abụ nwanyị akwụna: ¹⁶ Chiri ubọ-akwara, jegharia n'obodo buruburu, gi nwayi nākwa iko. Mee ike gị niile iji kpọọ ụbọ; bụọ abụ gị ọtụtụ, ka e wee cheta gị. ” ¹⁷ Ọ ga-erukwa Afọ iri asaa na Jehova ga-elebara Taịa anya, ma ọ ga-alaghachi n'ọrụ ọ na-akwụ, ya na alaeze niile nke ụwa n'elu ụwa. ¹⁸ Uru ya na ụgwọ ọrụ ya ga-aghọrọ Jehova ihe dị nsọ. Ọ gaghị akwakọba ya, a gaghịkwa edebe ya, n'ihi na ego a ga-akwụ ya dịịrị ndị bi n'ihu Jehova, ka ha rie nri afọ ju ya."

N’ebe a, Aisaia buru n’amụma na Babilọn dị ala n’oge ahụ n’okpuru Asiria, ga-abụ ndị a ga-ewetara Taịa. (v13). E buru amụma na a ga-echezọ Taịa afọ 70. Agbanyeghị, nke a bụ afọ 70 na-etinye aka na Taịa kama jikọtara ya na oge 70-afọ na Jeremaịa. Aisaia kwuputara okwu banyere nke a d was ka oge nke otù eze. Ya mere abughi ihe di nkpa na 70. Onye dere abụ kwuru otu ihe ahụ n’Abụ Ọma 90: 10 na-ekwu maka ndụ anyị Afọ ndụ anyị dị afọ iri asaa. Ma ọ bụrụ na n'ihi ike pụrụ iche ha bụ afọ 80 ”. O doro anya na, ọbụ abụ ahụ ekwughị ogologo oge kama ọ bụ ihe ruru ogologo ndụ ya.

Ọzọkwa, a gwara anyị ihe ga-eme n’ọgwụgwụ afọ iri asaa ahụ. Jehova ga-echigharị uche ya ma kwe ka Taịa maliteghachi azụmaahịa ya, ma a ga-edobe uru na ego a ga-enweta nye Jehova. Ezikiel 26 na-ekwughachi ịdọ aka ná ntị a megide Taịa n'afọ ahụ Jerusalem (n'okpuru ọchịchị Zedekaịa) bịakwutere Nebukadneza: "³ ya mere, nke a bụ ihe Ọkaakaa Onyenwe anyị Jehova kwuru, ‘Lee, m na-emegide gị, Taịa, m ga-emekwa ka ọtụtụ mba buso gị agha, dị ka oké osimiri si na-ebili ebili mmiri ya. ⁴ Ha ga-ebibikwa mgbidi Taịa, kwatuokwa ụlọ elu ya nile, m ga-ekpopụkwa uzuzu ya n'ahụ́ ya ma mee ya ka ọ bụrụ ugwu na-egbu maramara. ⁵ Ọ ga-abụ n'etiti oké osimiri.

“'N'ihi na mụ onwe m ekwuwo,' ka Ọkaakaa Onyenwe anyị Jehova kwuru, 'ọ ga-aghọkwara mba niile. ⁶ Obodo nta ndị dị n'ọhịa — a ga-eji mma agha gbuo ha, ndị mmadụ ga-amarakwa na mụ onwe m bụ Jehova. '

⁷ “N'ihi na nke a bụ ihe Ọkaakaa Onyenwe anyị Jehova kwuru, 'Lee, m ga-esi n'ebe ugwu, eze ndị eze, ga-eweta Taya Nebukadreza eze Babịlọn, ya na ịnyịnya, ụgbọ agha na ndị ịnyịnya na ndị agha, ọbuná ọtutu ndi di iche iche. ⁸ Obodo nta gị ndị dị n'ọhịa ka ọ ga-eji mma agha gbuo, ọ ga-ejikwa mgbidi nnọchibido buso gị agha wee maa ékpè gburugburu gị ma bulie ọta ukwu megide gị; ⁹ ọ ga-eji mgbidi ọgụ ya rụgide mgbidi gị, ọ ga-ejikwa mma agha ya kwatuo ụlọ elu gị niile. ”

Gịnị ka anyị na-ahụ na akụkọ mgbe ochie?

Onweghi ihe doro anya n’akụkọ ụwa, mana Josephus kwuru Phenicia dịka onye a dọtara n’agha n’oge nna Nebukadneza nwụrụ (ma site na nmalite ọchịchị Nebukadneza) nke ọ nwere ike bụrụ 605 T.O.A. / 604 TOA site n’akụkọ ụwa. Ọdịda nke Taịa dịkwa n’oge ọchịchị Eth’baal / Itho’baal nke Taya onye ọchịchị ya kwụsịrị n’ihe dị ka 596 TOA na-arụ ọrụ na 14^th Afọ Hiram nke buru 560 TOA mgbe Saịrọs malitere ịchị Peasia. Dinggbakwunye afọ 68 (abụghị ezigbo 70) ga-ewetara anyị na 537 TOA, gburugburu oge a malitere iwughachi ụlọ nsọ n'okpuru Saịrọs, naanị ịkwụsị n'ihi mmegide n'ime afọ ole na ole. Ọ dị ka nke a bụ oge mmezu nke Aịsaịa buru amụma.

Uzo ozo bu na ewughachi ulo uku nke di na Jerusalem nke gha acho ibu ngwongwo sitere na Taia nke malitere na 2^nd Afọ nke Daraịọs onye Peasia (Onye ukwu) dịka akụkụ Akwụkwọ Nsọ siri dị, nke akụkọ ihe mere eme nwere dịka 520 TOA. Dingtinye azụ n’afọ iri asaa na-abịa n’afọ 70 T.O.A. 589 T.O.A. afọ bu tupu Jerusalem adọọ na mgbe ikpeazụ n’okpuru Zedekaịa, mana mgbe a nọchibidoro ya na ya enweghị ike iji Taịa na-azụ ahịa. N'ụzọ nke ọ bụla, anyị pụrụ ijide n'aka na amụma Aịsaịa mezuru ma ndị Juu ahụ lọtara alọta hụrụ ya dị ka ezi onye amụma.

Nọmba Nchọpụta bụ isi 16: Oge 70 maka Taịa ka bụ oge 70 ọzọ na-enweghị njikọ ma nwee oge abụọ enwere ike imezu ihe amụma ahụ chọrọ.

Nke a fọrọ nke nta ka ọ mechie “Njem Nchọpụta anyị Site na Oge”. Agbanyeghị, ịgaghị achọ ilele nyocha niile nke nyocha niile, tụmadịkwa ihe ga - agbanwe ndụ nke nchoputa ndị a na ngwụcha nke 7.

Njem Nchọpụta Banyere Oge - Nkebi 7

 

[I] Mara: tọgbọrọ n'efu - otutu, ebibiela Jerusalem n'oge 4^th afọ nke Jehoyakim, na 11^th Afọ nke butere ọnwụ Jehoyakim na n’ime ọnwa 3 na-eduga n ’ndọrọnụ nke Jehoiachin, yana n’oge Zedekaịa je biri n’ala ọzọ nke 11^th afọ.

[Ii] Lee Jeremaịa 27: 7, 17.

[iii] Ezikiel 33: 21, 23, 24 "N'ikpeazụ, o mere n'afọ nke iri na abụọ, n'ọnwa nke iri, n'abalị ise nke ọnwa a dọọrọ anyị n'agha, na ndị si n'obodo ahụ gbapụrụ agbapụ bịakwutere m na Jeruselem, na-asị: “E bibiwo obodo ahụ!”  ²³ Okwu Jehova wee ruo m ntị, sị: ²⁴ “Nwa nke mmadụ, ndị bi na mpaghara ndị a lara n'iyi na-ekwu ọbụna banyere ala Israel, 'Abraham bụ nnọọ onye ma ọ nwere ala ahụ. Ma ayi di ọtutu; enyewo anyị ala anyị ka ọ bụrụ ihe anyị ga-enweta. '”

[iv] Deuterọnọmi 4: 25-31. Hụ Akụkụ 4, Nkebi 2, “Amụma ndị bu ụzọ mezuru site n'ihe omume nke ndị Juu a dọọrọ n'agha na nloghachi”.

[v] Ndị Eze 1 8: 46-52. Lee akụkụ nke 4, Nkebi 2, “Amụma ndị bu ụzọ mezuru site na ihe omume nke ndị Juu a dọọrọ n'agha na nlọghachi”.

[vi] Hụ Amụma na Levitikọs 26: 34. Hụ Akụkụ 4, Nkebi 2, “Amụma ndị bu ụzọ mezuru site n'ihe omume nke ndị Juu a dọọrọ n'agha na nloghachi” ebe Israel ga-atọgbọrọ n'efu iji kwụọ ụgwọ ụbọchị izu ike ya, ọ bụrụ na ha eleghara iwu Jehova anya, mana oge adịghị akọwapụtara.

[vii] Ime ka ihe dị mfe ọnwa na-apụ na isi ederede. Ndị eze 2 25: 25 na-egosi na ala ahụ tọgbọ chakoo ma ọ bụrụ na 7^th ọnwa ma ọ bụ obere oge mgbe nke ahụ gasịrị na 587 TOA. Ya mere, afọ 49 kwụsịrị na 7^th ọnwa 538 TOA, ya na 50^th na afọ Jubili na-amalite na 8^th Ọnwa nke 538 TOA ruo 7^th Ọnwa nke 537 TOA.

[viii] Lee Ezra 4: 4, 5, 24 iji kwado na akụkụ Akwụkwọ Nsọ a na-ekwu banyere Darayọs Onye Ukwu (onye Peasia) kama ịgụta Darayọs onye Mede. Akwụkwọ Daniel na-eji nkebi ahịrịokwu ahụ '' Darayọs onye Mede '' mee ka ọ dị iche na Darius ma ọ bụ Daraịọs onye Peasia. Usoro oge agụmakwụkwọ nabatara na-etinye Darius onye Peasia 1^st Afọ dịka circa 521BC. (lee Chart Oge

[ix] Hụ Ezikiel 24: 1, 2 nke na-egosikwa na mmalite nke nnọchibido Jerusalem dịka 10^th ụbọchị 10^th ọnwa, 9^th afọ nke ọchịchị Jehoachin jee biri n’ala ọzọ / ọchịchị Zedekaịa.

[X] Okwu Hibru a sụgharịrị ịbụ "ndị a" bụ 2088 siri ikezeh ”. Ọ pụtara "Nke a", "Ebe a". Oge dị ugbu a, ọ bụghị n'oge gara aga.

[xi] Abù Ọma 90: 10Afọ ndụ anyị dị afọ iri asaa; Ma ọ bụrụ na n'ihi ike pụrụ iche ha dị afọ iri asatọ. ”

[xii] Mgbe anyị na-ehota usoro ọgụgụ oge nke oge a na akụkọ ntolite, ọ dị anyị mkpa ịkpachapụ anya ịkọwa ụbọchị dịka otu esi enwekarị nkwekọrịta zuru ezu na otu ihe mere n'otu afọ. N'ime akwụkwọ a, ejirila m oge ọgụgụ mmadụ ji ewu ewu maka ihe omume na-abụghị nke Akwụkwọ Nsọ ọ gwụla ma ekwuru na m kwuru na ọ bụghị.

[xiii] Na Zekaraịa 7 ọtụtụ nsụgharị na-ekwu "afọ iri asaa ndị a" karịa "afọ iri asaa". Hibru bụ “wə · zeh”. Dị ka ihe odide ala ala peeji (70) & (70) “zeh”=“ Nke a ”,“ ebe a ”, yabụ“ ndị a ”.

[xiv] Leekwa 2 Eze 25: 8,9,25,26