តើស្មរបន្ទាល់ព្រះយេហូវ៉ាអាចប្រព្រឹត្ដដូចជាផារិស៊ីដែរឬទេ?
ការប្រៀបធៀបក្រុមគ្រីស្ទសាសនាណាមួយទៅនឹងពួកផារិស៊ីនៅសម័យព្រះយេស៊ូគឺស្មើនឹងការប្រៀបធៀបគណបក្សនយោបាយជាមួយពួកណាស៊ី។ វាជាការជេរប្រមាថឬដាក់វិធីមួយផ្សេងទៀតគឺពាក្យរបស់ពួកគេ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយយើងមិនគួរទុកឱ្យប្រតិកម្មវង្វេងរារាំងយើងពីការពិនិត្យភាពស្រដៀងគ្នាដែលអាចកើតមាននោះទេ។ ដូចពាក្យនោះនិយាយថា“ អ្នកដែលនឹងមិនរៀនពីប្រវត្តិសាស្រ្តនឹងត្រូវធ្វើម្តងទៀត” ។

តើអ្នកណាជាពួកផារិស៊ី?

យោងទៅតាមអ្នកសិក្សាខ្លះឈ្មោះផារិស៊ីសមានន័យថា“ អ្នកដែលបានញែកចេញ” ។ ពួកគេបានចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាមនុស្សដែលបរិសុទ្ធបំផុត។ ពួកគេត្រូវបានគេជួយសង្គ្រោះខណៈពេលដែលមហាជនជាច្រើនត្រូវបានគេមើលងាយ។ មនុស្សដែលត្រូវបណ្ដាសា។[ខ្ញុំ]  វាមិនច្បាស់ទេនៅពេលដែលនិកាយនេះបានកើតមានប៉ុន្តែយ៉ូសេហ្វឺសបានលើកឡើងអំពីពួកគេនៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី ២ មុនគ្រឹស្តសករាជ។ ដូច្នេះនិកាយនេះមានអាយុយ៉ាងហោចណាស់ ១៥០ ឆ្នាំនៅពេលដែលព្រះគ្រីស្ទបានមកដល់។
ពួកគេជាបុរសដែលខ្នះខ្នែងណាស់។ ប៉ូលខ្លួនឯងដែលជាអតីតផារិស៊ីនិយាយថាពួកគេមានចិត្ដខ្នះខ្នែងជាងគេក្នុងចំណោមនិកាយទាំងអស់។[ii]  ពួកគេបានតមពីរដងក្នុងមួយសប្តាហ៍និងមួយភាគដប់។ ពួកគេបានលើកតម្កើងភាពសុចរិតផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេសម្រាប់បុរសសូម្បីតែប្រើនិមិត្តសញ្ញាដែលមើលឃើញដើម្បីប្រកាសពីភាពសុចរិតរបស់ពួកគេ។ ពួកគេស្រឡាញ់លុយអំណាចនិងចំណងជើងល្អ ៗ ។ ពួកគេបានបន្ថែមទៅនឹងច្បាប់ជាមួយនឹងការបកស្រាយផ្ទាល់ខ្លួនដល់កម្រិតមួយដែលពួកគេបានបង្កើតបន្ទុកដែលមិនចាំបាច់មកលើប្រជាជន។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយនៅពេលនិយាយអំពីបញ្ហាដែលទាក់ទងនឹងយុត្តិធម៌ពិតសេចក្តីមេត្តាករុណាស្មោះត្រង់និងសេចក្តីស្រឡាញ់របស់មនុស្សគ្នីគ្នាពួកគេខ្វះខាត។ យ៉ាងណាក្ដីពួកគេបានខំប្រឹងបញ្ចុះបញ្ចូល ឲ្យ មានសិស្ស។[iii]

យើងជាសាសនាពិត

ខ្ញុំមិនអាចគិតអំពីសាសនាមួយផ្សេងទៀតនៅលើផែនដីសព្វថ្ងៃដែលសមាជិកច្រើនតែចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជា "នៅក្នុងសេចក្តីពិត" ដូចស្មរបន្ទាល់ព្រះយេហូវ៉ាដែរ។ នៅពេលដែលស្មរបន្ទាល់ពីរនាក់ជួបគ្នាលើកដំបូងការសន្ទនានឹងទៅជាសំនួរដែលចៀសមិនផុតពីពេលដែលស្មរបន្ទាល់ម្នាក់ៗបាន«ក្លាយជាសេចក្ដីពិត»។ យើងនិយាយអំពីក្មេងៗដែលធំឡើងនៅក្នុងក្រុមគ្រួសារសាក្សីនិងឈានដល់អាយុនៅពេលដែលពួកគេអាចបង្កើតសេចក្តីពិតដោយខ្លួនឯង។ យើងបង្រៀនថាសាសនាផ្សេងទៀតទាំងអស់មិនពិតហើយឆាប់ៗនេះនឹងត្រូវបំផ្លាញដោយព្រះប៉ុន្តែយើងនឹងរស់រានមានជីវិត។ យើងបង្រៀនថាមនុស្សទាំងអស់ដែលមិនចូលរួមក្នុងអង្គការដូចជាទូកធំរបស់ស្មរបន្ទាល់ព្រះយេហូវ៉ានឹងត្រូវស្លាប់នៅហាម៉ាគេដូន។
ខ្ញុំបាននិយាយជាមួយទាំងកាតូលិកនិងប្រូតេស្ដង់នៅក្នុងអាជីពរបស់ខ្ញុំជាស្មរបន្ទាល់ព្រះយេហូវ៉ានិងក្នុងឱកាសជាច្រើននៅពេលពិភាក្សាអំពីគោលលទ្ធិមិនពិតដូចជាជំនឿផ្លូវការរបស់ពួកគេលើនរកខ្ញុំមានការភ្ញាក់ផ្អើលដែលដឹងថាបុគ្គលបានទទួលយកថាគ្មានកន្លែងពិតប្រាកដ។ វាពិតជាមិនរំខានពួកគេខ្លាំងណាស់ដែលក្រុមជំនុំរបស់ពួកគេបង្រៀនអ្វីដែលពួកគេមិនជឿថាជាបទគម្ពីរ។ ការមានការពិតគឺមិនសំខាន់នោះទេ។ មនុស្សភាគច្រើនមានអារម្មណ៍ដូចលោកពីឡាតពេលគាត់និយាយទៅកាន់ព្រះយេស៊ូថា "តើអ្វីទៅជាសេចក្តីពិត?"
នេះមិនមែនជាករណីរបស់ស្មរបន្ទាល់ព្រះយេហូវ៉ាទេ។ ការមានការពិតគឺពិតជាមាននៅក្នុងប្រព័ន្ធជំនឿរបស់យើង។ ដូចរូបខ្ញុំផ្ទាល់ដែរមនុស្សជាច្រើនដែលឧស្សាហ៍ចូលគេហទំព័រនេះបានដឹងថាជំនឿសំខាន់មួយចំនួនរបស់យើងដែលជាអ្នកដែលញែកយើងចេញពីព្រះវិហារផ្សេងទៀតក្នុងពិភពគ្រីស្ទសាសនាមិនមែនជាបទគម្ពីរទេ។ អ្វីដែលធ្វើតាមការសម្រេចនេះគឺជារយៈពេលនៃភាពច្របូកច្របល់មិនដូចអ្វីដែល ម៉ូដែលKübler-Ross ពត៌មានលំអិតដូចជាទុក្ខព្រួយប្រាំដំណាក់កាល។ ដំណាក់កាលទីមួយគឺការបដិសេធ។
ការបដិសេធរបស់យើងត្រូវបានបង្ហាញជាញឹកញាប់នៅក្នុងការឆ្លើយតបការពារជាច្រើន។ អ្នកដែលខ្ញុំបានជួបផ្ទាល់ឬដែលខ្ញុំផ្ទាល់បានចំណេញពេលឆ្លងកាត់វគ្គនេះខ្ញុំតែងតែផ្តោតលើរឿងពីរយ៉ាងគឺការរីកចម្រើននិងការខ្នះខ្នែងរបស់យើងក្នុងការផ្សព្វផ្សាយ។ មូលហេតុគឺថាយើងត្រូវតែជាសាសនាពិតពីព្រោះយើងរីកចម្រើនជានិច្ចហើយដោយសារយើងខ្នះខ្នែងក្នុងកិច្ចការផ្សព្វផ្សាយ។
គួរកត់សម្គាល់ថាយើងមិនដែលផ្អាកមួយភ្លែតដើម្បីសួរអំពីការពិតដែលថាព្រះយេស៊ូមិនដែលប្រើការខ្នះខ្នែងការផ្សព្វផ្សាយឬការរីកចម្រើនជាលេខជាដំបងវាស់សម្រាប់សម្គាល់សិស្សពិតរបស់ទ្រង់ឡើយ។

កំណត់ហេតុរបស់ពួកផារិស៊ី

ប្រសិនបើអ្នកសម្គាល់ការចាប់ផ្តើមនៃសេចក្តីជំនឿរបស់យើងជាមួយនឹងការបោះពុម្ពផ្សាយទស្សនាវដ្ដីប៉មយាមលេខទី ១ យើងបានចំណាយពេលជិតមួយសតវត្សកន្លះ។ ក្នុងរយៈពេលស្រដៀងគ្នានេះពួកផារិស៊ីមានចំនួនកាន់តែច្រើនឡើង ៗ ហើយមានឥទ្ធិពល។ ពួកគេត្រូវបានមនុស្សចាត់ទុកជាមនុស្សសុចរិត។ តាមពិតគ្មានអ្វីដែលត្រូវបង្ហាញថាដំបូងឡើយពួកគេជានិកាយដ៏សុចរិតបំផុតនៃសាសនាយូដា។ សូម្បីតែនៅជំនាន់របស់ព្រះគ្រីស្ទក៏មានមនុស្សសុចរិតដែលលេចធ្លោនៅក្នុងជួររបស់ពួកគេដែរ។[iv]
ប៉ុន្តែតើពួកគេសុចរិតជាក្រុមទេ?
ពួកគេពិតជាបានព្យាយាមធ្វើតាមច្បាប់របស់ព្រះដែលបានចែងដោយលោកម៉ូសេ។ ពួកគេបានគិតគូរហួសពីការអនុវត្តច្បាប់ដោយបន្ថែមច្បាប់ផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងការខិតខំដើម្បីផ្គាប់ព្រះហឫទ័យព្រះ។ ក្នុងការធ្វើដូច្នេះពួកគេបានបន្ថែមបន្ទុកដែលមិនចាំបាច់ដល់ប្រជាជន។ យ៉ាងណាក៏ដោយពួកគេគួរកត់សម្គាល់ថាពួកគេមានចិត្ដខ្នះខ្នែងចំពោះព្រះ។ ពួកគេបានផ្សព្វផ្សាយហើយ land ធ្វើដំណើរកាត់សមុទ្រនិងសមុទ្រដើម្បីបង្កើតជាសិស្សម្នាក់› ។[v]   ពួកគេបានចាត់ទុកខ្លួនឯងថាបានសង្រ្គោះរីឯអ្នកមិនជឿនិងមិនមែនពួកផារិស៊ីសុទ្ធតែត្រូវបណ្តាសា។ ពួកគេបានអនុវត្តសេចក្តីជំនឿរបស់ពួកគេដោយការចូលរួមជាទៀងទាត់ចំពោះភារកិច្ចរបស់ពួកគេដូចជាការតមអាហារប្រចាំសប្តាហ៍ហើយត្រូវបង់ដង្វាយមួយភាគដប់និងយញ្ញបូជាថ្វាយដល់ព្រះ។
តាមរយៈភស្ដុតាងដែលគេអាចមើលឃើញពួកគេកំពុងបម្រើព្រះតាមរបៀបដែលអាចទទួលយកបាន។
តែនៅពេលការសាកល្បងមកដល់ពួកគេបានសម្លាប់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ទជាព្រះរាជបុត្រានៃព្រះ។
ប្រសិនបើអ្នកបានសួរពួកគេណាមួយនៅឆ្នាំ ២៩ ស។ យ។ ប្រសិនបើពួកគេឬនិកាយរបស់ពួកគេអាចនឹងធ្វើឃាតព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះតើចម្លើយនឹងទៅជាយ៉ាងណា? ដូច្នេះយើងមើលឃើញពីគ្រោះថ្នាក់នៃការវាស់ស្ទង់ខ្លួនយើងដោយការប្រកាន់ខ្ជាប់និងខ្ជាប់ខ្ជួនចំពោះទម្រង់នៃការលះបង់។
ថ្មីបំផុតរបស់យើង ប៉មយាម ការសិក្សាមានការនិយាយនេះ៖

ការលះបង់ជាក់លាក់គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់គ្រីស្ទបរិស័ទពិតទាំងអស់ហើយវាចាំបាច់សម្រាប់ការដាំដុះនិងការរក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយព្រះយេហូវ៉ា។ ការលះបង់បែបនេះរួមមានការលះបង់ពេលវេលានិងកម្លាំងផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងការអធិដ្ឋានការអានគម្ពីរការគោរពប្រណិប័តន៍ជាក្រុមគ្រួសារការចូលរួមកិច្ចប្រជុំនិងកិច្ចផ្សព្វផ្សាយ។[vi]

ថាយើងនឹងពិចារណាឯកសិទ្ធិដ៏អស្ចារ្យនៃការអធិស្ឋានជាការលះបង់មួយនិយាយច្រើនអំពីចិត្តគំនិតបច្ចុប្បន្នរបស់យើងទាក់ទងនឹងការគោរពបូជាដែលអាចទទួលយកបាន។ ដូចពួកផារិស៊ីដែរយើងក្រិតមើលការលះបង់របស់យើងដោយផ្អែកលើការងារដែលអាចវាស់វែងបាន។ តើមានប៉ុន្មានម៉ោងក្នុងកិច្ចបម្រើផ្សាយប៉ុន្មានដងដែលអ្នកត្រឡប់ទៅជួបនិងទស្សនាវដ្តីជាច្រើន។ (ថ្មីៗនេះយើងបានចាប់ផ្តើមវាស់ចំនួនខិត្ដប័ណ្ណនីមួយៗកន្លែងនីមួយៗក្នុងយុទ្ធនាការមួយ។ ) យើងរំពឹងថាយើងនឹងចេញទៅផ្សព្វផ្សាយជាទៀងទាត់រៀងរាល់មួយសប្តាហ៍ម្តង។ ខកខានមួយខែពេញត្រូវបានគេមើលឃើញថាមិនអាចទទួលយកបាន។ ខកខានរយៈពេលប្រាំមួយខែជាប់ៗគ្នាមានន័យថាឈ្មោះរបស់យើងត្រូវបានដកចេញពីតួនាទីសមាជិកភាពដែលបានប្រកាស។
ពួកផារិស៊ីមានចិត្តស្ញប់ស្ញែងចំពោះការលះបង់របស់ពួកគេដូច្នេះពួកគេបានវាស់មួយភាគដប់នៃស៊ីលីននិងស៊ីម៉ងត៍។[vii]  យើងគិតថាវាចាំបាច់ក្នុងការរាប់និងរាយការណ៍ពីសកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយរបស់អ្នកខ្សោយសូម្បីតែនៅក្នុងចំនួនមួយភាគបួននៃម៉ោង។ យើងធ្វើដូច្នេះដើម្បីជួយអ្នកទាំងនោះកុំ ឲ្យ មានអារម្មណ៍ថាខ្លួនមានកំហុសពីព្រោះពួកគេនៅតែរាយការណ៍អំពីពេលវេលារបស់ពួកគេដូចជាព្រះយេហូវ៉ាកំពុងតែមើលកាតរបាយការណ៍។
យើងបានបន្ថែមគោលការណ៍សាមញ្ញនៃគ្រីស្ទសាសនាដោយមាន“ ទិសដៅ” និង“ យោបល់” ជាស៊េរីដែលមានកម្លាំងច្បាប់ជាក់ស្តែងដោយដាក់បន្ទុកដែលមិនចាំបាច់ហើយជួនកាលបន្ទុកធ្ងន់ ៗ លើសិស្សរបស់យើង។ (ឧទាហរណ៍យើងកំនត់ពត៌មានលំអិតទាក់ទងនឹងការព្យាបាលតាមបែបវេជ្ជសាស្រ្តដែលគួរតែត្រូវបានធ្វើឱ្យមនសិការរបស់មនុស្សម្នាក់ហើយយើងរឹតត្បិតសូម្បីតែរឿងសាមញ្ញដូចជាពេលដែលមនុស្សទះដៃអបអរសាទរនៅក្នុងការប្រជុំក៏ដោយ។[viii])
ពួកផារិស៊ីស្រឡាញ់ប្រាក់។ ពួកគេចូលចិត្តធ្វើជាម្ចាស់លើអ្នកដទៃបង្រៀនពួកគេនូវអ្វីដែលត្រូវធ្វើនិងគំរាមកំហែងដល់អ្នកទាំងឡាយណាដែលនឹងប្រឆាំងសិទ្ធិអំណាចរបស់ពួកគេដោយបណ្តេញចេញពីសាលាប្រជុំ។ ពួកគេស្រឡាញ់ភាពលេចធ្លោរបស់ពួកគេដែលពួកគេមាន។ តើយើងកំពុងមើលឃើញភាពស្រដៀងគ្នានៅក្នុងការវិវត្តថ្មីៗនៃអង្គការរបស់យើងទេ?
នៅពេលកំណត់អត្តសញ្ញាណសាសនាពិតយើងធ្លាប់បង្ហាញភស្តុតាងនិងអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកអានសម្រេចចិត្ត។ ប៉ុន្ដែអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំហើយយើងដូចជាពួកផារិស៊ីបានប្រកាសជាសាធារណៈអំពីសេចក្ដីសុចរិតរបស់យើងផ្ទាល់។ យើងបានថ្កោលទោសអ្នកផ្សេងទៀតដែលមិនជឿលើជំនឿរបស់យើងថាខុសហើយត្រូវទទួលការសង្គ្រោះយ៉ាងខ្លាំងនៅពេលដែលមិនទាន់មានពេលវេលា។
យើងជឿជាក់ថាយើងគឺជាអ្នកជឿពិតប្រាកដហើយយើងត្រូវបានសង្គ្រោះដោយគុណធម៌នៃការងាររបស់យើងដូចជាការចូលរួមការប្រជុំទៀងទាត់កិច្ចបំរើផ្សាយនិងការគាំទ្រដ៏ស្មោះត្រង់ចំពោះនិងស្តាប់តាមអ្នកបំរើស្មោះត្រង់ដែលត្រូវបានតំណាងដោយគណៈអភិបាល។

ការព្រមាន

ប៉ូលបានបន្ទាបចិត្ដខ្នះខ្នែងចំពោះមនុស្សបែបនេះពីព្រោះវាមិនត្រូវបានអនុវត្តស្របតាមចំណេះដឹងត្រឹមត្រូវ។

(រ៉ូម 10: 2-4)  « ... ពួកគេមានចិត្ដខ្នះខ្នែងចំពោះព្រះ។ ប៉ុន្តែមិនយោងទៅតាមចំណេះដឹងត្រឹមត្រូវទេ។ 3 ព្រោះពួកគេមិនបានស្គាល់សេចក្ដីសុចរិតរបស់ព្រះជាម្ចាស់ទេតែពួកគេចង់បង្កើតខ្លួនឯងគេមិនបានចុះចូលចំពោះសេចក្ដីសុចរិតរបស់ព្រះជាម្ចាស់ទេ។

យើងបានបំភាន់មនុស្សម្តងហើយម្តងទៀតអំពីការសម្រេចនៃទំនាយព្រះគម្ពីរដែលបណ្តាលឱ្យពួកគេផ្លាស់ប្តូរជីវិតរបស់ពួកគេជាលទ្ធផល។ យើងបានលាក់លក្ខណៈពិតនៃដំណឹងល្អអំពីព្រះគ្រីស្ទដោយប្រាប់ពួកសិស្សរបស់យើងថាពួកគេមិនមានសង្ឃឹមថានឹងនៅជាមួយគាត់នៅស្ថានសួគ៌ហើយថាពួកគេមិនមែនជាកូនរបស់ព្រះហើយព្រះយេស៊ូវមិនមែនជាអ្នកសម្រុះសម្រួលរបស់ពួកគេទេ។[ix]  យើងបានប្រាប់ពួកគេឱ្យមិនគោរពតាមការបញ្ជារបស់ព្រះគ្រីស្ទក្នុងការរំorateកនិងប្រកាសមរណភាពរបស់គាត់ដោយការទទួលទានវត្ថុតំណាងដូចដែលគាត់បានចង្អុលបង្ហាញ។
ដូចពួកផារិស៊ីមានអ្វីជាច្រើនដែលយើងជឿថាអ្វីដែលពិតនិងស្របតាមបទគម្ពីរ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ដូចពួកគេដែរមិនមែនទាំងអស់ដែលយើងជឿថាជាការពិតទេ។ ជាថ្មីម្តងទៀតដូចពួកគេដែរយើងអនុវត្តការខ្នះខ្នែងរបស់យើងប៉ុន្តែមិនស្របតាម ត្រឹមត្រូវ ចំណេះដឹង។ ដូច្នេះតើយើងអាចនិយាយយ៉ាងដូចម្តេចថាយើង“ ថ្វាយបង្គំព្រះបិតាដោយវិញ្ញាណនិងសេចក្តីពិត”?[X បាន]
នៅពេលដែលមនុស្សស្មោះត្រង់បានព្យាយាមបង្ហាញអ្នកដឹកនាំរបស់យើងពីកំហុសនៃការបង្រៀនសំខាន់ៗមួយចំនួនដែលខុសហើយប្រើតែបទគម្ពីរយើងបានបដិសេធមិនស្តាប់ឬរកហេតុផលប៉ុន្តែបានដោះស្រាយពួកគេដូចពួកផារិស៊ីពីបុរាណដែរ។[xi]
មានអំពើបាបនៅក្នុងនេះ។

(ម៉ាថាយ 12: 7) ។ ។ ទោះយ៉ាងណាប្រសិនបើអ្នកបានយល់ពីអត្ថន័យនេះមានន័យថាខ្ញុំចង់បានសេចក្តីមេត្តាករុណាហើយមិនលះបង់ទេនោះអ្នកនឹងមិនថ្កោលទោសមនុស្សដែលគ្មានទោសនោះទេ។

តើយើងកំពុងតែក្លាយជាមនុស្សឬតើយើងបានក្លាយដូចជាពួកផារិស៊ី? មានមនុស្សសុចរិតជាច្រើនដែលព្យាយាមធ្វើតាមបំណងព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះដោយជំនឿរបស់ស្មរបន្ទាល់ព្រះយេហូវ៉ា។ ដូចប៉ូលដែរនឹងមានពេលមួយដែលម្នាក់ៗត្រូវធ្វើការជ្រើសរើស។
ចម្រៀង 62 របស់យើងផ្តល់ឱ្យយើងនូវអាហារដ៏ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ការគិត៖

1 ។ តើអ្នកជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកណា?

តើព្រះមួយណាដែលអ្នកគោរពតាម?

ម្ចាស់របស់អ្នកគឺជាអ្នកដែលអ្នកឱនក្បាល។

គាត់គឺជាព្រះរបស់អ្នក។ អ្នកបំរើគាត់ឥឡូវនេះ។

អ្នកមិនអាចគោរពបំរើព្រះពីរបានឡើយ។

ចៅហ្វាយនាយទាំងពីរមិនអាចចែករំលែកបានឡើយ

សេចក្តីស្រឡាញ់នៃដួងចិត្តរបស់អ្នកនៅក្នុងផ្នែកផ្សេងៗ។

ទាំងអ្នកក៏មិនយុត្តិធម៌ដែរ។

 


[ខ្ញុំ] យ៉ូហាន 7: 49
[ii] កិច្ចការ 22: 3
[iii] ម៉ែ ៩:១៤; លោក ២:១៨; លូ ៥:៣៣; ១១:៤២; ១៨:១១, ១២; លូ ១៨:១១, ១២; យ៉ូហាន ៧: ៤៧-៤៩; ម ២៣: ៥; លូ ១៦:១៤; ម ២៣: ៦, ៧; លូ ១១:៤៣; ម ២៣: ៤, ២៣; លូ ១១: ៤១-៤៤; ម ២៣:១៥
[iv] ចន 19: 38; សកម្មភាព 6: 7
[v] Mt 23: 15
[vi] w13 12 / 15 ទំ។ 11 par.2
[vii] Mt 23: 23
[viii] w82 6 / 15 ទំ។ 31; គីឡូម៉ែត្រខែកុម្ភៈ។ 2000“ ប្រអប់សំណួរ”
[ix] កាឡ។ 1: 8, 9
[X បាន] យ៉ូហាន 4: 23
[xi] យ៉ូហាន 9: 22

មីលីធីវីវីឡុល។

អត្ថបទដោយមីលធីវីវីឡុល។
    41
    0
    សូមជួយផ្តល់យោបល់។x