Kitab Suci Genesus - Géologi, Arkéologi sareng Teologi - Bagéan 4

Akun Penciptaan (Kajadian 1: 1 - Kajadian 2: 4): Dinten 5-7

Kajadian 1: 20-23 - Poé Kalima Penciptaan

"Sareng Allah teras nyarios: 'Sakadang cai ngagimbung jiwa anu hirup sareng ngantep mahluk ngalayang ngalayang ngalangkungan bumi dina mayaran langit. Sareng Gusti Allah neraskeun nyiptakeun monster laut anu hébat sareng unggal jiwa anu hirup anu ngalir, anu cai ngagimbung dumasarkeun sasuai ka jinisna sareng unggal mahluk ngalayang bersayap numutkeun jinisna. ' Sareng Gusti kedah ningali yén éta saé. "

"Ku sabab éta Gusti Allah ngaberkahan aranjeunna, saurna 'Kudu ngahasilkeun seueur sareng janten seueur sareng ngeusian cai dina baskom laut, sareng ngantep mahluk ngalayang janten seueur di bumi.' Sareng aya sonten sareng janten énjing, dinten kaping lima. ”

Makhluk Cai sareng Makhluk Ngalayang

Kalayan musim ayeuna tiasa kajantenan, dinten penciptaan salajengna ningali dua kumpulan mahluk hirup ageung didamel.

Mimiti, lauk, sareng sadaya mahluk anu cicing di cai, sapertos anemon laut, paus, lumba-lumba, hiu, cephalopods (cumi-cumi, gurita, ammonit, amfibi, sareng sajabana), seger sareng cai asin.

Kadua, mahluk ngalayang, sapertos serangga, kelelawar, pterosaurus, sareng manuk.

Kayaning pepelakan dina dinten ka-3, éta didamel numutkeun jinisna, ngagaduhan dina jero kamampuan genetik pikeun ngahasilkeun seueur ragam.

Deui, kecap Ibrani "bara" hartosna "diciptakeun", dianggo.

Kecap Ibrani "tannin" ditarjamahkeun salaku "monster laut hébat". Ieu mangrupikeun katerangan anu akurat ngeunaan hartos kecap Ibrani ieu. Akar tina kecap ieu nunjukkeun mahluk anu panjangna. Pikaresepeun pikeun dicatet yén tarjamahan Inggris anu langkung lami sering narjamahkeun kecap ieu salaku "komodo". Seueur tradisi kuno nyaritakeun monster laut ageung (sareng monster darat) anu aranjeunna disebat naga. Katerangan anu ditepikeun ka mahluk-mahluk ieu sareng gambar-gambar sakapeung sering ngingetkeun gambar sareng déskripsi anu parantos dipasihkeun ka mahluk laut sapertos plesiosaurs sareng mesosaurus sareng dinosaurus darat ku élmuwan modéren.

Kalayan musim sareng matahari sareng bulan sareng bintang, mahluk ngalayang sareng monster laut anu hébat bakal tiasa napigasi. Saéstuna, pikeun sababaraha diantarana, waktos kawinna ditangtukeun ku bulan purnama, pikeun anu sanés waktos hijrah. Malah sakumaha anu dicarioskeun ku Yermia 8: 7 "Komo bango di surga - éta ogé terang waktosna parantos ditangtoskeun; sareng manuk kuya sareng gagak sareng bulbul - aranjeunna niténan waktos masing-masing lebet ”.

Éta ogé kedah dicatet bédana anu halus tapi penting, nyaéta mahluk ngalayang ngalayang ngalangkungan bumi kana rupa tina hanjakalna langit (atanapi cakrawala) tinimbang dina atanapi ngalangkungan cakrawala.

Gusti ngaberkahan kreasi anyar ieu sareng nyarios yén aranjeunna bakal subur sareng seueur, ngeusian cekungan laut sareng bumi. Ieu nunjukkeun paduli na pikeun ciptaanana. Leres, bahkan sakumaha Mateus 10:29 ngingetkeun urang, “Naha dua manuk pipit teu payu kanggo artos sakedik? Acan moal salah sahijina bakal murag kana taneuh tanpa terang Rama anjeun ".  Leres, Gusti merhatoskeun sadaya ciptaan-Na, khususna manusa, anu mangrupikeun titik anu teras dilakukeun ku Isa, yén anjeunna terang sabaraha rambut urang dina sirah. Malah urang henteu terang yén total kacuali urang leres-leres botak kalayan rambut henteu aya anu tumuh, anu langka pisan!

Akhirna, nyiptakeun mahluk laut sareng mahluk ngalayang mangrupikeun léngkah anu logis pikeun nyiptakeun mahluk hirup anu saling pakait. Cahaya sareng poék, dituturkeun ku cai sareng lahan garing, dituturkeun ku pepelakan, dituturkeun ku cahaya anu jelas salaku tanda pikeun tuangeun sareng arah sato sareng mahluk laut datang.

Kajadian 1: 24-25 - Dinten Kagenep Kacipta

"²⁴Sareng Allah teras nyarios: "Hayu bumi nyebarkeun jiwa anu hirup sesuai jinisna, sato ingon-ingon sareng sato galak sareng sato galak bumi numutkeun jinisna." Sareng janten kitu. ²⁵ Sareng Gusti Allah neraskeun ngadamel sato galak bumi numutkeun jinisna sareng sato ingon-ingon sesuai sareng jinisna sareng unggal sato anu bergerak di bumi numutkeun jinisna. Sareng Gusti kedah ningali yén éta [saé] saé. ”

Sasatoan Lahan jeung Sato Doméstik

Saatos nyiptakeun pepelakan dina dinten ka tilu sareng mahluk laut sareng mahluk ngalayang dina dinten lima, Gusti ayeuna neraskeun nyiptakeun sato ingon, mindahkeun atanapi ngarayap sato sareng sato galak.

Kecap-kecapna nunjukkeun yén sato ingon-ingon diciptakeun dumasar kana jinisna nunjukkeun yén kacenderungan atanapi kamampuan pikeun dijaga, padahal aya ogé sato galak anu henteu pernah tiasa dijaga.

Ieu ngarengsekeun kreasi mahluk hirup, kajabi manusa anu bakal nuturkeun.

 

Kajadian 1: 26-31 - Dinten Kagenep Kacipta (dilajengkeun)

 

"²⁶ Sareng Gusti neraskeun nyarios: "Hayu urang ngadamel manusa sakumaha gambar urang, sesuai sareng rupa urang, sareng ngantepkeun aranjeunna kedah tunduk kana lauk laut sareng mahluk-mahluk ngalayang langit sareng sato ingon-ingon sareng bumi sareng unggal bumi sato anu ngorondang ka bumi. ” ²⁷ Sareng Gusti nuluykeun nyiptakeun manusa dina gambar-Na, dina gambar Allah anjeunna nyiptakeun anjeunna; lalaki sareng awéwé anjeunna nyiptakeun aranjeunna. ²⁸ Salajengna, Gusti ngaberkahan aranjeunna sareng Gusti ngadawuh ka aranjeunna: "Janten seueur ngahasilkeun sareng janten seueur sareng ngeusian bumi sareng nalukkeunana, sareng kedah nurut ka lauk laut sareng mahluk ngalayang langit sareng unggal mahluk hirup anu bergerak dina bumi. ”

²⁹ Sareng Allah teras nyarios: "Di dieu Kami masihan ka Anjeun sadaya pepelakan anu ngahasilkeun binih anu aya dina permukaan bumi sareng unggal tangkal anu aya buah tina bibit tangkal anu ngandung. Pikeun Anjeun antepkeun éta dijantenkeun salaku tuangeun. ³⁰ Sareng ka unggal sato galak di bumi sareng ka unggal mahluk ngalayang di langit sareng kana sagala rupa anu ngalir di bumi anu aya kahirupan salaku jiwa Kuring parantos masihan sagala pepelakan héjo pikeun tuang. " Sareng janten kitu.

³¹ Saatos éta Gusti ningali sadayana anu parantos didamel-na, katingali! [éta] saé pisan. Sareng aya sonten sareng janten énjing, dinten ka genep.

 

lalaki

Dina bagian panungtung poé ka genep, Gusti nyiptakeun manusa siga-Na. Ieu ngandung harti sareng kualitas sareng atribut na, tapi henteu ka tingkat anu sami. Lalaki sareng awéwé anu diciptakeunna ogé ngagaduhan kawenangan pikeun nyiptakeun sadaya sato anu diciptakeun. Éta ogé dipasihan tugas ngeusian bumi ku manusa (henteu langkung dieusian). Diét boh manusa boh sato ogé bénten sareng ayeuna. Duanana manusa dibéré vegetasi héjo ngan ukur pikeun tuangeun. Ieu ngandung harti yén henteu aya sato anu didamel salaku karnivora sareng berpotensi hartosna éta henteu aya pemulung ogé. Salajengna, sadayana saé.

Penting pikeun diperhatoskeun yén ciptaan manusa henteu dibahas sacara rinci dina Kajadian 1 sabab ieu mangrupikeun akun anu masihan tinjauan sadaya periode Penciptaan.

 

Kajadian 2: 1-3 - Poé Katujuh Kacipta

"Janten langit sareng bumi sareng sadaya pasukanana parantos réngsé. ² Sareng dina dinten katujuh Gusti parantos réngsé damelna anu parantos anjeunna damel, sareng anjeunna teras beristirahat dina dinten katujuh tina sadaya padamelanana anu parantos dilakukeun. ³ Sareng Gusti nuluykeun ngaberkahan dinten katujuh sareng ngajantenkeun suci, sabab dina dinten éta anjeunna parantos beristirahat tina sagala padamelan anu parantos diciptakeun ku Gusti pikeun tujuan ngadamel. "

Poé Istirahat

Dina dinten katujuh, Gusti parantos réngsé nyiptakeunana maka anjeunna beristirahat. Ieu masihan alesan pikeun engkéna ngenalkeun dinten Sabat dina Hukum Musa. Dina Budalan 20: 8-11, Musa ngajelaskeun alesan pikeun nyebut Sabat "Émut dinten Sabat pikeun ngajantenkeun suci, ⁹ anjeun kedah masihan jasa sareng anjeun kedah ngalakukeun sadayana padamelan anjeun genep dinten. ¹⁰ Tapi poe katujuh mangrupakeun sabat pikeun PANGERAN Allah anjeun. Anjeun teu kedah ngalakukeun padamelan naon waé, anjeun atanapi putra anjeun atanapi putri anjeun, budak budak anjeun atanapi budak awéwé anjeun ogé sato ingon-ingon anjeun atanapi padumukan asing anjeun anu aya di jero gerbang anjeun. ¹¹ Pikeun dina genep dinten PANGERAN ngadamel langit sareng bumi, laut sareng sagala rupa anu aya di jerona, sareng anjeunna teras beristirahat dina poe katujuh. Kusabab kitu Yéhuwa ngaberkahan dinten Sabat sareng ngajantenkeun suci. ”

Aya perbandingan langsung antara Gusti damel salami genep dinten sareng urang Israil damel genep dinten teras istirahat dina dinten katujuh sakumaha anu parantos dilakukeun ku Gusti. Ieu bakal nambahan beurat kana pamahaman yén poé nyiptakeun masing-masing 24 jam lilana.

 

Kajadian 2: 4 - Ringkesan

"Ieu mangrupikeun sajarah langit sareng bumi dina waktos aranjeunna diciptakeun, dina dinten anu dilakukeun ku Gusti Allah ngadamel bumi sareng langit."

Kolofon sareng tol^etitik-titik[abdi]

Frasa "Dina dinten yen PANGERAN Allah ngadamel bumi sareng langit" parantos digunakeun ku sababaraha jalma pikeun nunjukkeun yén jaman nyiptakeun sanés 24 jam tapi waktos anu langkung lami. Nanging, konci na nyaéta "dina". Kecap Ibrani "Yom" dianggo nyalira dina Genesis bab 1, aya di dieu mumpuni kalayan "be-", ngadamel "Be-yom"[Ii] anu hartosna "dina dinten" atanapi langkung basa "nalika", maka ngarujuk kana période koléktif waktos.

Ayat ieu mangrupikeun ayat panutup tina sajarah langit sareng bumi anu aya dina Kajadian 1: 1-31 sareng Kajadian 2: 1-3. Éta anu katelah a "tol^etitik " frasa, kasimpulan tina petikan anu miheulaanana.

Kamus ngahartikeun "tol^etitik " salaku "sajarah, khususna riwayat kulawarga". Éta ogé ditulis dina bentuk kolofon. Ieu mangrupikeun alat panyusun umum di tungtung tablet cuneiform. Éta masihan pedaran anu kalebet judul atanapi pedaran narasi, kadang tanggalna, sareng biasana nami panulis atanapi pamilikna. Aya buktosna yén kolofon masih dianggo umum dina jaman Alexander the Great sakitar 1,200 taun saatos Musa nyusun sareng nyerat buku Kajadian.[Iii]

 

Kolofon Genesis 2: 4 diwangun sapertos kieu:

Katerangan: "Ieu mangrupikeun sajarah langit sareng bumi dina waktos aranjeunna diciptakeun".

Iraha: "Dina dinten" "didamel bumi sareng langit" nunjukkeun tulisan éta saatos kajadian.

Panulis atanapi Pamilik: Kamungkinan "Allah Yéhuwa" (panginten diserat sakumaha tina 10 paréntah awal).

 

Bagéan Genesus séjén kalebet:

• Kajadian 2: 5 - Kajadian 5: 2 - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan Adam.
• Kajadian 5: 3 - Kajadian 6: 9a - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan Nuh.
• Kajadian 6: 9b - Kajadian 10: 1 - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan putra-putra Nuh.
• Kajadian 10: 2 - Kajadian 11: 10a - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan Sem.
• Kajadian 11: 10b - Kajadian 11: 27a - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan Terah.
• Kajadian 11: 27b - Kajadian 25: 19a - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan Ishak sareng Ismail.
• Kajadian 25: 19b - Kajadian 37: 2a - Tablet anu ditulis ku atanapi kagungan Yakub sareng Ésau. Silsilah Esau panginten tiasa ditambihan engké.

Kajadian 37: 2b - Kajadian 50:26 - Sigana ditulis ku Yusup dina papirus sareng henteu gaduh kolofon.

 

Dina titik ieu, langkung saé pikeun nalungtik naon buktina pikeun kumaha Musa nyerat buku Kajadian.

 

Musa sareng Kitab Kajadian

 

Musa dididik di imah Firaun. Sapertos kitu anjeunna bakal janten diajar maca sareng nyerat cuneiform, basa internasional jaman ayeuna, ogé hiéroglifik.[IV]

Dina ngadugikeun sumberna anjeunna nunjukkeun prakték nyerat anu saé pisan, anu dilaksanakeun dinten ayeuna dina sadaya karya ilmiah anu saé. Dibikeun palatihanna, anjeunna tiasa narjamahkeun cuneiform upami diperyogikeun.

Rekening dina Genesis henteu ngan ukur tarjamahan lempeng atanapi kompilasi tina dokumén anu langkung lami ieu anu sumberna. Anjeunna ogé nyayogikeun nami-nami tempat dugi ka ayeuna supaya urang Israél, pangirsa na bakal ngartos dimana tempat-tempat ieu. Upami urang tingali dina Genesis 14: 2,3,7,8,15,17 urang tiasa ningali conto ieu. Salaku conto, v2 "raja Bela (nyaéta nyebatkeun Zoar) ”, V3 "Dataran Lemah Siddim, nyaéta Laut Asin", jeung saterusna.

Penjelasan ogé ditambihan, sapertos dina Kajadian 23: 2,19 dimana urang dicarioskeun "Sarah pupus di Kiriat-Arba, nyaéta Ibrani, di tanah Kanaan", nunjukkeun yén ieu ditulis sateuacan urang Israél lebet ka Kanaan, upami teu kitu ditambahan Kanaan moal perlu.

Aya ogé nami tempat-tempat anu teu aya deui. Salaku conto, Kajadian 10:19 ngandung riwayat Kanaan putra Ham. Éta ogé ngandung nami kota-kota, anu terasna musnah dina waktos Ibrahim sareng Lot, nyaéta Sodom sareng Gomorah, sareng anu teu aya deui dina jaman Nabi Musa.

 

Conto sanés anu tiasa ditambihan ku Musa kana téks cuneiform asli, pikeun tujuan klarifikasi, kalebet:

• Genesis 10: 5 "Ti ieu masarakat maritim sumebar ka daérahna ku klanna di jero nagarana, masing-masing ku basa na masing-masing."
• Genesis 10: 14 "Ti saha urang Pelisti asalna"
• Kajadian 14: 2, 3, 7, 8, 17 Klarifikasi géografis. (Tingali di luhur)
• Genesis 16: 14 "Éta masih aya, [sumur atanapi cinyusu Hagar ngungsi ka] antara Kadés sareng Bered."
• Genesis 19: 37b "Anjeunna bapak urang Moab dinten ayeuna."
• Genesis 19: 38b "Anjeunna bapak urang Amon ayeuna."
• Genesis 22: 14b "Sareng dugi ka ayeuna aya anu nyarios, 'Di gunung Gusti bakal disayogikeun.'"
• Kajadian 23: 2, 19 Klarifikasi géografis. (Tingali di luhur)
• Genesis 26: 33 "Sareng dugi ka ayeuna nami kota na janten Bersyeba."
• Genesis 32: 32 "Ku sabab kitu nepi ka ayeuna urang Israil henteu ngahakan tendon anu napel dina stop kontak pingpingna, sabab stop kontak pingping Yakub keuna caket urat."
• Kajadian 35: 6, 19, 27 Klarifikasi géografis.
• Genesis 35: 20 "Sareng dugi ka ayeuna éta pilar éta tandatangan makam Rachel."
• Siloka 36: 10-29 Silsilah Ésau sigana ditambihan engké.
• Genesis 47: 26 "—Masih maksakeun ayeuna—"
• Genesis 48: 7b "Éta, Bétléhém."

 

Naha basa Ibrani aya dina jaman Nabi Musa?

Ieu mangrupikeun sababaraha hal anu dibantah ku sarjana "mainstream", nanging, anu sanés nyarioskeun éta mungkin. Naha pérsi awal Ibrani tulisan aya atanapi henteu dina waktos éta, buku Kajadian ogé tiasa ditulis dina hiéroglif kursif atanapi bentuk awal tina naskah Mesir hiératik. Kami henteu kedah hilap yén salian, sabab urang Israél parantos janten budak sareng hirup di Mesir sababaraha generasi ogé tiasa, aranjeunna ogé terang hiéroglif kursif atanapi sababaraha bentuk tulisan sanés.

Nanging, hayu urang sakedap nalungtik bukti anu aya pikeun basa Ibrani anu ditulis mimiti. Pikeun anu resep langkung jéntré aya pidéo 2 bagian anu saé dina séri Pola Bukti (anu disarankeun pisan) anu judulna "Kontroversi Musa" anu nyorot buktina aya. [V]

4 barang konci sadayana kedah leres pikeun Musa parantos tiasa nyerat Kitab Budalan salaku akun saksi mata sareng nyerat buku Kajadian. Maranéhna nyaéta:

1. Nulis kedah aya nalika Budalan.
2. Tulisanana kedahna aya di daérah Mesir.
3. Tulisan peryogi ngagaduhan abjad.
4. Éta peryogi janten bentuk tulisan sapertos basa Ibrani.

Prasasti naskah ditulis (1) disebat "Proto-Siniatic"[Vi] [IKIP] parantos kapendak di Mesir (2). Éta ngagaduhan alfabét (3), anu rada bénten sareng hiéroglif Mesir, sanaos aya sababaraha kamiripan anu jelas dina sababaraha karakter, sareng (4) prasasti dina naskah ieu tiasa dibaca salaku kecap Ibrani.

Prasasti ieu (1) sadayana aya dina jangka waktu 11 taun masa pamaréntahan Amenemhat III, anu sigana Firaun dina jaman Yusuf.[VIII] Ieu aya dina periode 12^th Dinasti Karajaan Tengah Mesir (2). Prasasti anu dikenal salaku Sinai 46 sareng Sinai 377, Sinai 115, sareng Sinai 772, sadayana ti daérah ranjau pirus di beulah kalér-kulon Semenanjung Sinai. Ogé, Wadi El-Hol 1 & 2, sareng Lahun Ostracon (ti caket cekungan Faiyum).

Ieu panginten tiasa nunjukkeun Yusup salaku anu ngamimitian tina naskah sareng abjad (panginten dina ilham Gusti), sabab anjeunna terang hiéroglif salaku penguasa kadua di Karajaan Mesir, tapi anjeunna ogé urang Ibrani. Gusti ogé komunikasi sareng anjeunna, sahingga anjeunna tiasa nafsirkeun impian. Salajengna, salaku pangurus Mesir, anjeunna bakal kedah melek sareng ngagunakeun bentuk komunikasi tulisan anu langkung gancang tibatan hiéroglif pikeun ngahontal ieu.

Upami naskah proto-Siniatic ieu memang mimiti Ibrani, maka:

1. Naha cocog sareng tampilan Ibrani? Walerna nya enya.
2. Naha tiasa dibaca sakumaha bahasa Ibrani? Deui, jawaban pondok nyaéta enya.[IX]
3. Naha cocog sareng sejarah urang Israil? Leres, sakitar 15 taun^th Abad SM nyaéta ngaleungit ti Mesir sareng némbongan di Kanaan.

Aya langkung seueur buktos anu kedah diperiksa pikeun nyadangkeun waleran ieu "enya" tibatan dina kasimpulan di luhur. Ieu ngan ukur ringkesan ringkes; nanging, cekap pikeun masihan bukti yén Musa tiasa nyerat Taurat[X] (5 buku munggaran dina Kitab Suci) kalebet Kajadian dina waktos éta.

Bukti internal

Mungkin anu langkung penting nyaéta buktina internal tina Injil ngeunaan literasi urang Israél waktos sareng Musa. Perhatoskeun naon anu diparéntahkeun ku Yéhuwa ka Musa sareng Musa maréntahkeun urang Israil dina téks ieu:

• Budalan 17: 14 "Yéhuwa ayeuna nyarios kieu ka Musa"Tulis ieu salaku peringatan dina buku sareng nyebarkeunana kana kuping Yosua ... ”
• Deuteronomy 31: 19 "Sareng ayeuna nulis pikeun anjeun nyalira lagu ieu sareng ngajarkeun ka urang Israil. "
• Ulangan 6: 9 sareng 11: 20 "Sareng anjeun kedah nulis aranjeunna [paréntah abdi] kana panto panto bumi anjeun sareng di gerbang anjeun ”.
• Tingali ogé Budalan 34:27, Ulangan 27: 3,8.

Pitunjuk ieu sadayana kedah meryogikeun literasi dina bagian Musa sareng ogé sésa-sésa urang Israil. Éta ogé henteu mungkin dimungkinkeun ngagunakeun hieroglyphs, ngan basa tulisan abjad anu ngamungkinkeun sadayana ieu tiasa dilakukeun.

Musa nyatet janji ti Gusti Allah Allah dina Ulangan 18: 18-19 nyaéta, "Hiji nabi Abdi angkat pikeun aranjeunna ti antara dulur-dulurna, sapertos anjeun; sareng kuring leres-leres bakal nempatkeun kecap kuring dina sungutna, sareng anjeunna pastina bakal nyarios ka aranjeunna sadayana anu bakal dipesen ku anjeunna. ¹⁹ Sareng éta kajantenan yén lalaki anu henteu ngupingkeun kecap kuring yén anjeunna bakal nyarios nganggo nami abdi, kuring bakal meryogikeun rekening ti anjeunna. ".

Nabi éta nyaéta Yesus, sakumaha Pétrus nyarios ka urang Yahudi anu ngupingkeun di Bait Allah teu lami saatos pupusna Yesus di Rasul 3: 22-23.

Akhirna, panginten pantes pisan yén kecap anu terakhir di dieu aya ka Yesus, kacatet dina Yohanes 5: 45-47. Ngobrol ka urang Parisi cenah "Entong mikir yén kuring bakal nuduh anjeun ka Rama; aya saurang anu nuduh anjeun, Musa, anu diarepkeun ku anjeun. Nyatana, upami anjeun percanten ka Musa anjeun bakal percanten ka abdi, pikeun anu nyerat ngeunaan kuring. Tapi upami anjeun henteu percanten kana tulisanana, kumaha anjeun bakal percanten kana papatah kuring? ".

Leres, numutkeun ka Yesus, putra Allah, upami urang ragu kana kecap Musa, maka urang teu ngagaduhan alesan pikeun percanten ka Yesus nyalira. Maka penting pisan pikeun yakin yén Musa nyerat buku Kajadian sareng sésana tina Taurat.

 

 

Artikel salajengna tina séri ieu (Bagian 5) bakal ngamimitian nalungtik Sejarah Adam (sareng Hawa) anu aya dina Kajadian 2: 5 - Kajadian 5: 2.

 

[abdi] https://en.wikipedia.org/wiki/Colophon_(publishing)  https://en.wikipedia.org/wiki/Jerusalem_Colophon

[Ii] https://biblehub.com/interlinear/genesis/2-4.htm

[Iii] https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1881-0428-643 , https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1881-0428-643

[IV] Tablet cuneiform koréspondén Pajabat Paléstina sareng Pamaréntah Mesir waktos éta dipendakan di Mesir taun 1888 di Tell-el-Amarna. https://en.wikipedia.org/wiki/Amarna_letters

[V] https://store.patternsofevidence.com/collections/movies/products/directors-choice-moses-controversy-blu-ray Ieu ogé sayogi dina Netflix naha gratis atanapi pikeun séwang. Trailer tina séri ieu sayogi dina Youtube pikeun ditingali gratis nalika nyerat (Agustus 2020) https://www.youtube.com/channel/UC2l1l5DTlqS_c8J2yoTCjVA

[Vi] https://omniglot.com/writing/protosinaitc.htm

[IKIP] https://en.wikipedia.org/wiki/Proto-Sinaitic_script

[VIII] Pikeun bukti kencan Yosép ka Amenemhat III tingali "Pola Bukti - Budalan" ku Tim Mahoney na "Budalan, Mitos atanapi Sejarah" ku David Rohl. Pikeun ditutupan langkung jero sareng Yusup sareng Genesis 39-45.

[IX] Alan Gardiner dina bukuna "The Egypt Origin of the Semitik Alphabet" nyatakeun "Kasus pikeun karakter abjad tina naskah anu teu dikenal seueur pisan ... Maksad tina nami-nami ieu, ditarjamahkeun salaku kecap Semitik [sapertos Ibrani] lumrah atanapi masuk akal dina 17 kasus.”Anjeunna ngarujuk kana naskah Proto-Siniatic anu dipendakan di Serabit El-Khadim ku Petries taun 1904-1905.

[X] Genesis, Budalan, Imamat, Nomer, Ulangan, ilahar dikenal salaku Torah (Hukum) atanapi Pentateuch (5 Buku).